Заявление МИД России по «зерновой сделке»

На фоне повышенного внимания, которое уделяется «черноморской инициативе» по вывозу украинского продовольствия (прекращена 17 июля), заключенной в Стамбуле 22 июля 2022 г. в одном «пакете» с Меморандумом Россия-ООН по нормализации отечественного сельхозэкспорта (действует до 2025 г.) (данные договоренности называют «зерновой сделкой»), полагаем оправданным вновь подробно изложить российскую позицию.
– 06.09.2023 13:13 https://www.mid.ru/ru/foreign_policy/news/1903205/
https://t.me/MariaVladimirovnaZakharova/6120 – https://t.me/MariaVladimirovnaZakharova/6026
После сворачивания «черноморской инициативы», которая, как известно, не оправдала заявленного гуманитарного предназначения (из 32,8 млн тонн грузов в нуждающиеся страны было отправлено менее 3%,) и использовалась украинцами для совершения атак против российских объектов, никакой катастрофы не произошло. Вопреки алармистским заявлениям западников и Секретариата ООН о росте цен на продовольствие и обострении угроз голода, стоимость зерновых на мировых рынках стабильно снижается (в августе сокращение составило порядка 4-5%, а с пиковых значений марта 2022 г. спад составил уже 25-40%).
В целом глобального физического дефицита продовольствия нет – есть проблемы с его распределением, но не с производством. Иными словами, из-за прекращения морского вывоза украинского зерна от голода никто не умер и продовольственного кризиса не случилось, как это предрекали в западных столицах и ООН. Что неудивительно, ведь 32,8 млн тонн преимущественно кормовой кукурузы и фуражного зерна накормить человечество трудно.
Сильно преувеличена, с подачи тех же западников и ооновцев, и роль Украины в качестве мировой житницы. Доля этой страны в общем экспорте пшеницы и так была невелика (5%), а сейчас объективно еще больше уменьшается, учитывая, в том числе, сокращение посевных площадей из-за радиационного и химического заражения почвы в результате применения поставляемых Западом боеприпасов с обедненным ураном. При этом у украинцев есть другие (помимо Черного моря) возможности вывозить свои грузы – сухопутными и речными маршрутами в ЕС, по так называемым «коридорам солидарности».
Не секрет, что такая транспортировка обходится дороже, да и европейцы не спешат на деле проявлять заявленную солидарность с Киевом: в мае Еврокомиссия запретила ввоз украинских пшеницы, кукурузы, рапса и подсолнечника в Польшу, Словакию, Венгрию, Румынию и Болгарию (разрешен только транзит). 15 сентября, когда истекает срок очередного моратория, у Брюсселя будет прекрасная возможность пересмотреть собственное решение и снять запрет на импорт украинских зерновых, которые рискуют окончательно затопить рынки восточноевропейских стран. Будет и возможность бесплатно направить зерно с Украины в нуждающиеся страны Африки и Латинской Америки, раз об этом так пекутся в Вашингтоне и некоторых европейских столицах. Только в это почему-то совсем не верится.
В этих условиях, как неоднократно и подробно отмечалось российской стороной, если западникам и Киеву действительно нужен черноморский коридор, то пора предпринять конкретные шаги по снятию незаконных односторонних санкций с отечественных субъектов, занятых в сфере производства и экспорта сельхозпродукции и удобрений. Речь идет о нормализации деятельности банков, компаний, налаживании транспортной логистики и страхования, возобновлении поставок запчастей. Решение данных «системных» задач предусмотрено не только Меморандумом Россия-ООН, но и полностью соответствовало бы высокопарным декларациям американцев и европейцев о том, что их санкции не препятствуют доступу российских удобрений и зерновых на мировые рынки.
Однако вместо реальных изъятий из санкций Россия лишь получает новую порцию обещаний от Секретариата ООН. На этот раз Генсекретарь ООН и его эксперты выдвинули четыре якобы «прорывных» предложения – SWIFT для «дочки» «Россельхозбанка»; создание страховой платформы; разблокирование зарубежных активов российских компаний-производителей удобрений и налаживание доступа наших судов в европейские порты. Взамен от российской стороны требуют дать гарантии немедленного и полноценного восстановления «черноморской инициативы».
Однако на деле нынешние предложения, как и предыдущие идеи ооновцев, никаких новых элементов не содержат и не могут стать основой для достижения качественного прогресса по нормализации нашего сельхозэкспорта.
Как неоднократно указывалось, в том числе в публичных комментариях, у переподключения профильного «Россельхозбанка» к SWIFT нет рабочих альтернатив – ни с опциями филиалов и «дочек», ни через маргинальный канал с JP Morgan, который, к слову, был закрыт после сворачивания «черноморской инициативы». А за несколько дней до российско-турецкого саммита в Сочи «Россельхозбанк» получил уведомление от Commerzbank во Франкфурте о закрытии корсчета в евро.
Создание специальной страховой платформы для российской сельхозпродукции нам обещают с августа 2022 г., но по непонятным причинам это не сделано до сих пор.
То же самое касается и доступа российских судов и грузов в иностранные порты – ооновцы так и не смогли разобраться с возникающими в связи этим санкционными препятствиями (в виде объявления всей территории России зоной военных рисков, а также внесения российских профильных транспортно-страховых структур и самих компаний в санкционные списки).
Компаниям-производителям удобрений для разблокирования своих зарубежных активов и вовсе прямо предлагается признать свой подсанкционный статус, чтобы затем «на свой страх и риск» просить о послаблениях.
Очевидно, что все эти паллиативные меры и обходные варианты призваны лишь создать видимость работы, но не ведут к реальному решению проблемы – снятию санкционных ограничений с профильных российских экономоператоров. По этой же причине – прямой санкционный запрет на ввоз запчастей в Россию как товаров «двойного назначения», – ооновцы даже не упоминают про соответствующую «системную» задачу.
Продолжает Генсекретарь ООН хранить молчание и по аммиакопроводу «Тольятти-Одесса», несмотря на свой специальный визит в Киев 8 марта и отдельное предложение 26 апреля. После того как 5 июня украинцы подорвали на подконтрольной им территории трубопровод, ежегодно обеспечивавший сырьем для удобрений, достаточным для производства продовольствия для 45 млн человек, в Секретариате ООН об этом стержневом элементе обоих Стамбульских соглашений предпочитают вовсе не вспоминать.
Остается открытым вопрос и о дальнейших планах ооновцев по обеспечению реализации Меморандума Россия-ООН, поскольку А.Гутерреш заверил об отсутствии намерений выходить из договоренности. Однако в настоящее время соответствующая деятельность фактически приостановлена: у курирующей договоренности Генсекретаря ЮНКТАД Р.Гринспан еще с июля с.г. есть приглашение приехать в Москву для проведения очередного раунда консультаций, но в настоящее время даже направление регулярных отчетов о проделанной работе было прекращено. При этом представители ООН все еще находятся в Совместном координационном центре в Стамбуле, не имея на то мандата ввиду прекращения «черноморской инициативы».
В связи с этим Россия вновь подтверждает принципиальную позицию, которую 4 сентября четко озвучил Президент В.В.Путин, – мы будем готовы рассмотреть возможность реанимирования «черноморской инициативы», но только после полного выполнения требований по снятию санкционного статуса с российских компаний, занятых в сфере сельхозпродукции и удобрений. Очевидно, что пока перспективы соответствующих шагов со стороны западных стран не просматриваются, а в Киеве и вовсе заявляют о том, что будут продолжать добиваться ужесточения санкций против России, нимало не заботясь о нуждах стран Глобального Юга в зерне и удобрениях, а также о продовольственной безопасности в целом.
Со своей стороны Россия продолжит экспортировать отечественные продовольствие и удобрения, что будет способствовать стабилизации мировых цен и улучшению их общей доступности. Не прекращаем также усилий по безвозмездной передаче нашей продукции нуждающимся.
В частности, в Малави (20000 тонн) и Кению (34000 тонн) уже были направлены российские удобрения. В предстоящий период планируется отправка таких удобрений в Зимбабве (23000 тонн), Нигерию (34000 тонн) и на Шри-Ланку (55000 тонн). Кроме того, до конца года планируются бесплатные поставки 200000 тонн российской пшеницы в Сомали, ЦАР, Буркина-Фасо, Зимбабве, Мали и Эритрею.
Чрезвычайно востребован и совместный проект России, Турции и Катара по поставке 1 млн тонн зерна из России для переработки в Турции с последующей безвозмездной транспортировкой в беднейшие страны. Тем более, что речь идет примерно о том же объеме продовольствия, который был направлен нуждающимся в рамках «черноморской инициативы» за год.

Hinter den Kulissen des Getreidedeals: Wem gehört der ukrainische Weizen und warum protestieren europäische Bauern?
За кулисами зерновой сделки: кому принадлежит украинская пшеница и почему протестуют европейские фермеры
Politikwissenschaftler Mezhevich: Das Schicksal der Welt hängt nicht vom ukrainischen Getreide ab
Политолог Межевич: От украинского зерна не зависят судьбы мира
6 сентября 2023 13:05 https://www.kp.ru/daily/27552/4819509/

О комментариях руководства ООН по Стамбульским договоренностям

СООБЩЕНИЕ ДЛЯ СМИ
18.07.2023 22:46 https://www.mid.ru/ru/foreign_policy/news/1897504/
В последний день работы «черноморской инициативы» по вывозу украинского продовольствия Генсекретарь ООН выступил с соответствующим развернутым пресс-релизом. Помимо очередного передергивания фактов о выполнении Стамбульских договоренностей, А.Гутерреш, вопреки всем законам дипломатической переписки, фактически «обнародовал» свое личное послание на имя Президента Российской Федерации В.В.Путина. К сожалению, то же самое случилось и с предыдущим посланием от 24 апреля по аммиакопроводу «Тольятти – Одесса». В связи с этим вынуждены также реагировать публично с изложением реальных обстоятельств дела.
Из двух подписанных в Стамбуле год назад договоренностей – «черноморская инициатива» и Меморандум Россия – ООН по нормализации отечественного сельхозэкспорта – Генеральный секретарь явное предпочтение отдает украинской части. В его подаче, выходит, что именно морские перевозки 32 млн тонн украинского зерна (преимущественно (более 70%) кормовой кукурузы и в «сытые» страны) спасли мир от голода.
До российского зернового экспорта, большую часть которого составляет пшеница, которая направляется в страны Азии (60%) и Африки (30%), а также удобрений Секретариату ООН, судя по всему, дела нет. Подтверждением тому служит прозрачный намек на прекращение руководством ООН своих усилий по реализации Меморандума с Россией со ссылкой на параграф 1 документа об украинском экспорте. Говорится при этом, что это выбор России. В таком случае выбором Генерального секретаря является сознательное игнорирование тех фактов, что в текстах и «черноморской инициативы», и Меморандума черным по белому прописаны поставки российского аммиака, которые так и не были налажены, а аммиакопровод «Тольятти – Одесса» в итоге и вовсе был взорван 5 июня на подконтрольной украинцам территории.
Не цитирует Генсекретарь ООН и следующий пассаж из своего же послания на имя В.В.Путина от 24 апреля о том, что «возобновление работы трубопровода «Тольятти – Одесса» имеет критическое значение с точки зрения мировых цен на аммиак и, следовательно, для глобальной продовольственной безопасности». Не вспоминает про собственные выводы о том, что мировой экспорт аммиака просел на 70%, а также про свой специальный визит в Киев 8 марта, в ходе которого ему якобы удалось «отделить» вопрос аммиакопровода от других предварительных условий киевского режима. Подрыв трубопровода, ежегодно прокачивавшего порядка 2 млн тонн сырья для производства удобрений, достаточного для того, чтобы накормить 45 млн человек, наглядно показал как результативность усилий Секретариата ООН по снижению угроз голода, так и отношение к таким усилиям киевского режима.
В то же время много говорится в целом о снижении мировых цен на продовольствие якобы благодаря «черноморской инициативе». В частности, умалчивается, что заявленное уменьшение стоимости (на 23%) отсчитывается от «шоковых» значений марта 2022 г., которые стабилизировались естественным образом в рыночных условиях. В последние дни на всех мировых биржах цены на зерно практически не менялись.
Возникают вопросы и о том, почему Совет Безопасности ООН в свое время никак не отреагировал на такое важное событие, имевшее «ключевое значение для глобальной продовольственной безопасности», как заключение Стамбульских договоренностей. Ответ прост – США, Великобритания и Франция в июле и ноябре 2022 г. заблокировали попытки принять любой документ Совета Безопасности с упоминанием Меморандума Россия – ООН. Для них неприемлемо не только приветствовать, но даже упомянуть этот меморандум, предполагающий изъятия для российских продовольствия и удобрений из незаконных односторонних санкций, которые они продолжили исправно «штамповать». Однако и этот неудобный сюжет Генсекретарь ООН предпочитает обходить стороной, открыто вспомнив про «пакетный» характер договоренностей только тогда, когда понадобился предлог, чтобы выйти из Меморандума Россия – ООН.
В то же время согласно пункту 6 Меморандума соглашение «будет действовать в течение 3 лет», а в случае намерения одной из сторон (Россия и ООН) прекратить его применение она должна уведомить об этом за 3 месяца. Таким образом, у Секретариата ООН еще есть целых 90 дней на продолжение своей работы по нормализации российского сельхозэкспорта. Это как раз те 90 дней, в течение которых Генсекретарь ООН планировал восстановить доступ к системе SWIFT для «дочерней» или аффилированной структуры «Россельхозбанка», как это было указано в процитированном им послании.
Оценки российской стороны этого отнюдь не нового предложения остаются прежними и были давно доведены, в частности, до Генсекретаря ЮНКТАД Р.Гринспан, которой было поручено курировать российско-ооновский меморандум. Прямому переподключению «Россельхозбанка» к SWIFT нет альтернатив – ни через маргинальный канал с JP Morgan, ни в рамках теоретической платформы с Citi и Afreximbank, ни с опциями филиалов и «дочек». Все эти паллиативные меры попросту не реализуемые на практике и призваны лишь создать видимость работы в ситуации, когда в конечном счете влияние ооновцев на Вашингтон и Брюссель, контролирующих платежные системы, не больше, чем на киевский режим, подорвавший аммиакопровод.
В завершение важно особо обратить внимание на то, как Генсекретарь ООН и его сотрудники раз за разом закрывают глаза на террористические вылазки и диверсии Киева. Под прикрытием развернутого в рамках «черноморской инициативы» гуманитарного коридора и судоходства режим Зеленского постоянно пытался атаковать российские гражданские и военные объекты, по сути, попирая «дух и букву» договоренности, которая была, как известно, «о безопасной транспортировке зерна и продовольственных товаров из украинских портов». Очередная такая террористическая атака на Крымский мост, в результате которой погибли 2 человека и пострадала несовершеннолетняя девочка, произошла 17 июля. Однако в Секретариате ООН не нашли даже слов соболезнования в связи с этим.

Briefing von Sergej Werschinin zu den Istanbuler Abkommen, Moskau, 21. Juli 2023 (99.283 Aufrufe 24.07.2023)
Брифинг С.В.Вершинина по Стамбульским договоренностям, Москва, 21 июля 2023 года – Ministry of Foreign Affairs of Russia
Брифинг заместителя Министра иностранных дел России С.В.Вершинина по Стамбульским договоренностям от 22 июля 2022 г., Москва, 21 июля 2023 года

Eine neue Weltordnung – Prof. em. Dr. Herfried Münkler, 03.07.23

– Die Vormacht der großen Fünf und ihr Zusammenwirken –
36.724 Aufrufe Live übertragen am 03.07.2023 Stiftung Demokratie Saarland SDS

Die vor allem von den Europäern lancierte Friedensordnung einer wirtschaftlichen Verflechtung der großen Mächte und Blöcke mit entsprechenden wirtschaftlichen Abhängigkeiten ist gescheitert. Damit ist auch der Versuch dahin, das rhetorische Wir der Menschheit in einen handlungsfähigen Akteur zur Bearbeitung der großen Menschheitsaufgaben (Hunger im globalen Süden, Migration und Klimawandel) zu verwandeln.
Wir werden es, so die Annahme, mit fünf Vormächten zu tun haben, die Koalitionen bilden, sich aber auch konfrontativ gegenüberstehen können und für die die genannten Herausforderungen eine Verhandlungssache sind, bei denen sie ihre sonstigen Interessen ins Spiel bringen.
Einigungen werden schwieriger, Nichtregierungskoalitionen verlieren an Einfluss, und das Machtgleichgewicht wird eine größere Rolle spielen als die Menschheitsaufgaben.

Prof. em. Dr. Herfried Münkler
war Professor für Politikwissenschaft an der Humboldt-Universität zu Berlin. 2004/05 war er Gastprofessor am Wissenschaftszentrum für Sozialwissenschaften Berlin, 2001 Akademieprofessor an der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften. Zuvor war er Gastdozent am Institut für Höhere Studien Wien. In der Vergangenheit beteiligte er sich an zahlreichen Forschungsprogrammen der DFG, der VW- und der Thyssenstiftung, leitete mehrere Arbeitsgruppen an der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften und erhielt zahlreiche Preise. Viele seiner Bücher gelten mittlerweile als Standardwerke, etwa „Die neuen Kriege“, „Imperien“ und „Die Deutschen und ihre Mythen“, das 2009 mit dem Preis der Leipziger Buchmesse ausgezeichnet wurde. Weitere Publikationen: „Der Große Krieg“, „Kriegssplitter. Die Evolution der Gewalt im 20. und 21. Jahrhundert“ oder „Der Dreißigjährige Krieg. Europäische Katastrophe, deutsches Trauma 1618-1648″.

22 triệu người tại Đông Phi bị ảnh hưởng bởi hạn hán tồi tệ nhất trong 60 năm qua

Giám đốc khu vực Đông Phi của Chương trình Lương thực thế giới (WFP), ông Michael Dunford ngày 25/2 cho biết, hàng triệu người ở Đông Phi có nguy cơ rơi vào cảnh chết đói, giữa lúc khu vực này phải đối mặt với đợt hạn hán tồi tệ nhất được ghi nhận.
26/02/2023 – 07:59 https://nhandan.vn/22-trieu-nguoi-tai-dong-phi-bi-anh-huong-boi-han-han-toi-te-nhat-trong-60-nam-qua-post740490.html
Trả lời phỏng vấn truyền thông Saudi Arabia, ông Dunford cho biết, tình hình an ninh lương thực hiện nay ở Đông Phi, bao gồm cả vùng Sừng châu Phi, là „tồi tệ nhất“ trong lịch sử gần đây.
Đông Phi đang trải qua đợt hạn hán tồi tệ nhất trong 60 năm qua, sau 5 mùa mưa thất bát. Khu vực này sắp bước vào mùa mưa thứ sáu nhưng triển vọng cũng sẽ kém hiệu quả. Hạn hán đang ảnh hưởng đến 22 triệu người tại Đông Phi.
Ông Dunford cho biết thêm, Ethiopia, miền bắc Kenya và Somalia phải đối mặt với khủng hoảng lương thực, với một nửa dân số của Somalia cần cứu trợ nhân đạo. Trong năm 2022, WFP đã mở rộng đáng kể hoạt động để tiếp cận hơn 5 triệu người trong khu vực, song tình hình được dự báo sẽ tiếp tục xấu đi.
Trong một báo cáo công bố hồi tháng 11/2022, 1 nhóm gồm 16 tổ chức quốc tế cho hay, thiệt hại lớn về mùa màng và thu nhập do hạn hán nghiêm trọng gây ra trong 2 năm qua đã khiến hàng triệu người ở Somalia, Kenya và Ethiopia rơi vào khủng hoảng.
Hơn 3 triệu người tại các nước này đang phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực ở mức độ khẩn cấp. Điều này nghĩa là họ thường xuyên nhịn ăn trong ngày và phải bán tài sản của mình để tồn tại. Tại Somalia, hạn hán đã khiến hơn 1,3 triệu người phải rời bỏ đồng ruộng của họ để chuyển đến các địa điểm sơ tán.
Ông Dunford cho biết, WFP đã huy động hơn 4,6 tỷ USD trong năm ngoái, với Mỹ là nhà tài trợ đơn lẻ lớn nhất, lưu ý rằng WFP đang cần nguồn tài trợ từ tất cả các nhà tài trợ, bao gồm cả Saudi Arabia. Trong 6 tháng tới, WFP cần hơn 455 triệu USD cho các hoạt động cứu trợ ở Somalia.

Заявление МИД России в связи с резолюцией парламента Германии по теме массового голода в СССР в 1932-1933 годах

Am 30. November verabschiedete der Deutsche Bundestag eine Resolution, in der er die Massenhungernot auf dem Territorium der Ukrainischen SSR in den Jahren 1932-1933 als „Völkermord am ukrainischen Volk“ anerkennt und die damalige sowjetische Führung dafür verantwortlich macht. Gleichzeitig gehen sie schweigend darüber hinweg, dass damals nicht nur in der Ukraine, sondern auf dem gesamten Territorium unseres Landes eine schreckliche Hungersnot wütete und Millionen von Menschenleben forderte.
01.12.2022 09:54 https://www.mid.ru/ru/foreign_policy/news/1841172/
30 ноября Бундестаг ФРГ принял резолюцию о признании «геноцидом украинского народа» массового голода на территории Украинской ССР в 1932-1933 годах и обвинении в этом руководства СССР того времени. При этом обходится молчанием, что тогда страшный голод бушевал не только на Украине, но и на всей территории нашей страны, унеся миллионы жизней.
Депутаты парламента Германии от правящей коалиции и оппозиционного блока ХДС/ХСС, забыв об этом, решили демонстративно поддержать политико-идеологический миф, пестуемый украинскими властями с подачи ультранационалистических, нацистских и русофобских сил. Налицо очередная попытка оправдать и подстегнуть насаждаемую на Украине и спонсируемую Западом кампанию по демонизации России, стравить этнических украинцев с русскими и другими народами России и бывшего СССР.
Упомянутая провокационная акция Бундестага ФРГ, спекулирующая на страшном голоде 1932-1933 годов, имеет очевидную причину. Немцы пытаются переписать свою историю и забыть покаяния за совершённые ими ужасы Второй мировой войны. Им, похоже, нравятся идейные последователи украинских военных преступников, которые ежегодно маршируют с факелами под знамёнами дивизии СС «Галичина».
Используя приписываемый СССР выдуманный украинскими национал-радикалами акт геноцида, германская политическая элита пытается умалить свою вину. Она стремится размыть в памяти беспрецедентный характер бесчисленных человеконенавистнических преступлений, совершённых нацистской Германией во Второй мировой войне. Речь здесь идёт о целенаправленном истреблении 27 миллионов наших сограждан в рамках «тотальной войны» на восточном фронте, холокосте, блокаде Ленинграда. Разве это, по сути, не было осмысленным уничтожением советского народа? Проявлением безнравственного подхода является и нежелание немцев выплатить компенсации всем блокадникам Ленинграда (где от голода умерло не менее 1 093 842 человек), кстати, и украинцам, а не только лицам еврейской национальности. Бундестагу ФРГ должно быть стыдно за такие аморальные решения, возрождающие фашистскую идеологию расовой ненависти и дискриминации, и попытки снять с себя ответственность за военные преступления.

Брифинг заместителя директора ДИП МИД России И.И.Нечаева, Москва, 11 августа 2022 года

In den befreiten Gebieten der Regionen DVR, LVR, Zaporozhye, Charkiw und Cherson wird ein friedliches Leben aufgebaut.
Leider hat bisher kein einziges Schiff mit Getreide die Küsten der hungernden Länder Afrikas oder Südasiens erreicht. Sie gehen hauptsächlich in westliche Häfen und das Exportsortiment besteht hauptsächlich nicht aus Weizen, sondern aus Maiskörnern und Sonnenblumenöl, was Zweifel an der Aufrichtigkeit der im Westen geäußerten Thesen aufkommen lässt das die Welternährung vom „Getreidedeal“ abhängt.
Ein weiterer aufschlussreicher Aspekt wurde von der Australian National Review veröffentlicht. Ihm zufolge wurden von 64 Millionen Hektar ukrainischem Ackerland 17 Millionen Hektar von den drei größten amerikanischen multinationalen Konzernen, den Lebensmittel- und Chemielieferanten Cargill, Dupont und Monsanto, gekauft. Diese Unternehmen bauen Getreide in der Ukraine an und verkaufen es.

СОДЕРЖАНИЕ
О ситуации в Донбассе и на Украине
О возможной отправке в республики Донбасса для участия в боевых действиях на стороне России и ЛДНР добровольцев из КНДР
О ситуации в Молдавии
О неспособности польского Действующего председательства ОБСЕ наладить работу в гуманитарном измерении Организации
О докладе Группы ИКАО по расследованию под названием «Событие, произошедшее с рейсом «Ryanair» 23 мая 2021 г.в воздушном пространстве Беларуси»
О ситуации в зоне ответственности Российского миротворческого контингента и на армяно-азербайджанской границе
О перспективах переговоров по восстановлению «ядерной сделки» с Ираном
Об антироссийских высказываниях Министра Европы и иностранных дел Франции К.Колонна о роли и политике России на Африканском континенте
О заявлении Министра международных отношений и сотрудничества ЮАР о политике США в Африке
О запуске иранского спутника дистанционного зондирования Земли
Об открытии представительства ТАСС в Туркменистане
О 75-летии независимости Пакистана
О 75-летии независимости Индии
О 15-летии Договора о долгосрочном добрососедстве, дружбе и сотрудничестве государств-членов ШОС
11.08.2022 14:52 https://www.mid.ru/ru/foreign_policy/news/1825841/ https://rutube.ru/video/3de1f99ed4da2990192ccf2ebeb235eb/
Из ответов на вопросы:
О возможном запрете выдачи шенгенских виз россиянам
О перспективе представления Швейцарией интересов Украины в России
О вступлении новых стран в БРИКС
Об обмена заключёнными между США и Россией
О российско-американском взаимодействии в рамках ДСНВ
Об уничтожении в Кабуле главаря «Аль-Каиды»
О применении украинской стороной запрещенных противопехотных мин
О визите литовских политиков на Тайвань
О партнёрстве AUKUS
О сотрудничестве с Казахстаном в образовательной сфере
О нагорного-карабахском урегулировании
О визите представителей МАГАТЭ на Запорожскую АЭС
О сайте Агентства „Россотрудничество“
Об организации движения по Лачинскому коридору
О сотрудничестве с Азербайджаном в топливно-энергетической сфере
Об армяно-азербайджанской нормализации
О роли Российского миротворческого контингента
О поступлении в российские вузы иностранных студентов и соотечественников

ПрямойЭфир: Брифинг замдиректора ДИП МИД России И.И.Нечаева по текущим вопросам внешней политики

Развенчиваем мифы, распространяемые руководством Евросоюза (издание второе)

Евросоюз продолжает агрессивную антироссийскую кампанию, нацеленную на подрыв авторитета России как ответственного игрока на мировом рынке агросырья и удобрений. Подобные действия чреваты усугублением и без того непростой ситуации в области глобальной продовольственной безопасности. Ответственность за это целиком и полностью лежит на Евросоюзе.
Die Europäische Union setzt ihre aggressive antirussische Kampagne fort, die darauf abzielt, Russlands Autorität als verantwortlicher Akteur auf dem Weltmarkt für landwirtschaftliche Rohstoffe und Düngemittel zu untergraben. Solche Maßnahmen sind mit der Verschärfung einer ohnehin schwierigen Situation im Bereich der globalen Ernährungssicherheit behaftet. Die Verantwortung dafür liegt ausschließlich bei der Europäischen Union.
08.07.2022 17:48 https://mid.ru/ru/foreign_policy/rso/evropejskij-souz-es/1821297/
Внешняя политика / Региональные организации и объединения / Европейский союз (ЕС)
Европейский союз (ЕС) https://mid.ru/ru/foreign_policy/rso/evropejskij-souz-es/

1. Утверждение: «Есовские санкции не являются причиной нехватки продовольствия. Они направлены только на возможности Кремля финансировать военную агрессию, а не на осуществление законной торговли. Есовские санкции не запрещают импорт или транспортировку российских сельхозтоваров, удобрений или осуществление платежей за такую российскую продукцию». (Источник: Выступление Высокого представителя ЕС по иностранным делам и политике безопасности Ж.Борреля на заседании Совета безопасности ООН 16 июня 2022 г.).
Утверждение: «Евросовет подчеркивает, что санкции ЕС против России позволяют свободное передвижение сельхозпродукции и продовольствия…» (Заключения Евросовета, 23-24 июня 2022 г.).
Что в действительности. Брюссель в очередной раз лукавит, продолжая попытки манипулировать общественным мнением. И это несмотря на то, что Россия является одним из мировых лидеров по поставкам сельхозпродуктов и значительная часть нашего экспорта приходится на страны, подверженные риску дефицита продовольствия. Санкции ЕС открыто преследуют задачи подрыва внешнеэкономической деятельности России, в т.ч. в агропромышленном секторе.
В разъяснениях Еврокомиссии по применению положений регламента Совета ЕС №833/2014 касательно торговых рестрикций в отношении России (General Questions. Frequently asked questions – as of 24 May 2022. Question 20) весьма определённо говорится, что они намеренно «составлены очень широко с тем, чтобы обеспечить запрет максимального спектра экспортных и импортных операций». На сайте Совета ЕС в разделе «Разъяснения по поводу санкций в отношении России» (www.consilium.europa.eu) подчеркивается, что список подсанкционных товаров составлен «так, чтобы нанести максимально негативный ущерб российской экономике». Регламент Совета ЕС №833/2014 предусматривает, что запрет на продажу, экспорт, трансфер товаров должен препятствовать не только «получению Россией значительной прибыли» (ст. 3i регламента), но и «наращиванию ею промышленного потенциала» (ст. 3k).
Решением Совета ЕС №2022/582 от 8 апреля 2022 г. введены персональные санкции против акционеров/руководства ведущих российских производителей и экспортеров удобрений − «Уралхим», «Еврохим», «Фосагро», «Акрон». Среди прямых последствий есовских рестрикций − блокировка товаров, находящихся на складах на территории ЕС, ограничение использования денежных средств на счетах в банках в ЕС и за его пределами (например, в Швейцарии), невозможность транзита товаров покупателям через территорию/акваторию стран-членов ЕС. Как следствие − значительные проблемы со сбытом продукции на международных рынках. Наглядный пример: в мае 2022 г. в латвийском порту Вентспилс было заблокировано 2,5 млн тонн жидкого аммиака, принадлежащих российской компании «Уралхим».
Регламент Совета ЕС №833/2014 запрещает импорт в Россию отдельных товаров, необходимых для производства удобрений и сельхозпродукции (комплектующих, оборудования и самой сельхозтехники, включая элементы гидравлики и корпусов, радиаторов, коробок передач, оборудования для управления расходом пестицидов, ножи и режущие лезвия для сельхозтехники, керамические желоба, чаны и резервуары, применяемые в сельском хозяйстве, самозагружающиеся прицепы и полуприцепы, а также программное обеспечение для «умных» машин).
Данный регламент предусматривает отключение от SWIFT 10 банков, включая обсуживающий экспорт российской сельхозпродукции «Россельхозбанк» (цель, по признанию есовцев – «вернуть указанные кредитно-финансовые организации к временам, когда каждая транзакция подтверждалась по факсу и телефону»), а также запрет на оказание финансовых, брокерских, страховых услуг российским компаниям в целом ряде сфер экономической деятельности. Этим же документом запрещено прямо или косвенно передавать навигационные товары и технологии для морского судоходства и оказывать соответствующую техническую помощь, что также способно ограничивать возможности России по экспорту продуктов питания и удобрений.
Регламент Совета ЕС №833/2014 вводит запрет на импорт и транзит целого ряда минеральных удобрений. Изъятия, на которые ссылаются еврочиновники, предусматривают разрешительный (на усмотрение конкретных стран-членов ЕС) порядок грузовых автомобильных и морских поставок агропродукции и только не попавших под санкции удобрений.
Все это значительно ограничивает российским компаниям возможность поддерживать торговые связи с зарубежными партнёрами, затрудняет передвижение судов российского торгового флота, перевозящих агропродукцию, или вовсе делает его невозможным. Не говоря уже о чрезмерной «бдительности» (overcompliance) в плане соблюдения действующих рестрикций на торговлю с российскими партнёрами иностранных экономоператоров, причем не только из ЕС, но и из других стран, присоединившихся к санкциям. В итоге число международных компаний, готовых обслуживать, транспортировать, страховать, осуществлять перевалку грузов из России и оказывать соответствующие финансовые услуги сократилось, цены на фрахт и страхование резко выросли.
На этом Брюссель не останавливается и предлагает «криминализовать» на уровне ЕС обход и содействие в обходе антироссийских односторонних санкций. В конкретном плане речь идет об уголовном преследовании на территории ЕС физических лиц, которые прямо или косвенно способствуют обходу рестрикций. В отношении же юридических лиц предлагается введение штрафов и иных мер воздействия, вплоть до приостановки деятельности или ликвидации. Среди других идей Еврокомиссии – уголовное наказание за «подстрекательство» к обходу санкций, под которое может подпадать и публичная критика есовских санкционных режимов.

2. Утверждение: «Есовские финансовые санкции применяются только на территории ЕС. … Наши меры не затрагивают возможности третьих стран осуществлять закупки в России». (Источник: Выступление Высокого представителя ЕС по иностранным делам и политике безопасности Ж.Борреля на заседании Совета безопасности ООН 16 июня 2022 г.).
Что в действительности. Согласно ст. 13 регламента Совета ЕС №833/2014, все санкционные ограничения, в т.ч. на финансовые операции, помимо территории ЕС, применяются также за его пределами – на борту воздушных и морских судов, зарегистрированных в юрисдикции стран-членов ЕС, в отношении граждан стран-членов ЕС или учрежденных в ЕС юридических лиц, а также к любым, в т.ч. зарубежным, юридическим лицам в отношении любого вида деловой активности, которая полностью или частично ведется в ЕС. Именно к последней категории относится оказание платежных, банковских, страховых, транспортных услуг европейскими и международными компаниями с европейским участием, которые подвергаются риску быть обвиненными в нарушении антироссийского санкционного режима, к примеру, за передачу (transfer) тех или иных подсанкционных товаров и технологий.
Отключение от SWIFT 10 российских банков на практике означает лишение наших компаний нормальных возможностей по проведению международных платежей с иностранными партнерами в более чем 200 странах мира, которые объединяет данная система. Альтернативные пути возможны, но их организация занимает время, а зерно и удобрения в третьих странах нужны здесь и сейчас.
Необходимо учитывать и проводимую Евросоюзом политику принуждения отдельных третьих стран к инкорпорированию в свое законодательство положений антироссийских санкционных решений Совета ЕС. На сегодняшний день к есовским рестрикциям на регулярной основе присоединяются Албания, Исландия, Лихтенштейн, Северная Македония, Норвегия, Черногория, Украина.

3. Утверждение: «С нашей стороны мы сделаем все возможное, чтобы объяснить экономоператорам, что в наших санкциях нет ничего, что препятствует экспорту пшеницы или удобрений из России. Любые случаи чрезмерной «бдительности» должны быть скорректированы». (Источник: Выступление Высокого представителя ЕС по иностранным делам и политике безопасности Ж.Борреля на заседании Совета безопасности ООН 16 июня 2022 г.).
Утверждение: «Что касается банков, некоторые российские банки действительно отключены от системы SWIFT, но не вся финансовая система России… Некоторые финансовые институты добровольно принимают решения не участвовать в торговле. Это называется чрезмерной «бдительностью». С этим надо разбираться и предоставлять информацию банкам, страховым кампаниям, транспортным операторам. Но одно дело – некоторые практические проблемы, связанные с «чрезмерной бдительностью», и совершенно другое – утверждать, что наши санкции создают эту проблему». (Источник: Ответы Высокого представителя ЕС по иностранным делам и политике безопасности Ж.Борреля на вопросы в ходе пресс-конференции по итогам Совета ЕС по иностранным делам 20 июня 2022 г.).
Что в действительности. Евросоюз в очередной раз пытается ввести в заблуждение мировую общественность. В соответствии со ст. 8 регламента Совета ЕС №833/2014 именно странам-членам ЕС делегировано право установления системы штрафов и наказаний за нарушение рестриктивных мер. Очевидно, что и интерпретация тех или иных действий в качестве нарушений делегирована на национальный уровень. В итоге это может привести к появлению 27 различных трактовок одного и того же деяния (по числу стран-членов ЕС). Еврокомиссия и Европейская внешнеполитическая служба могут лишь давать «разъяснения», которые, однако, не гарантируют неприменение наказания за нарушения санкционных требований.
Евросоюз с февраля 2022 г. ввел шесть пакетов нелегитимных антироссийских санкций. Понятно, что это априори имеет отпугивающий эффект для экономоператоров. При этом Еврокомиссией выпущено уже более 200 страниц «разъяснений» к упомянутым рестрикциям. Но, как указано на первой же странице документа, они «не имеют юридической силы». Брюссель в данном случае неправомочен что-либо решать за отдельные страны-члены ЕС.

4. Утверждение: «Война России на Украине привела к значительному снижению доступности продовольствия, кормов и удобрений, росту цен на продукты питания, энергоресурсы и удобрения, и усугубила ситуацию с мировой продовольственной безопасностью». (Источник: заключения Совета ЕС по иностранным делам от 20 июня 2022 г.)
Что в действительности. Ситуация с мировой продовольственной безопасностью усугубляется не по нашей вине. Резкий рост цен на товарных и сырьевых рынках начался и стал предметом серьезных озабоченностей Евросоюза еще в 2020 г. – задолго до событий текущего года. Причина – собственные просчеты Брюсселя в макроэкономической, энерго-климатической и продовольственной политике последних лет. Речь идет о бесконтрольной эмиссии денежных средств, которая повлекла за собой наращивание Евросоюзом импорта товаров, перетягивание товарных потоков и накапливание необеспеченных долгов. Ставка Запада на спотовые цены на газ привела к росту стоимости энергии, себестоимости многих товаров и услуг, включая собственно сельхозпроизводство. Отдельную роль сыграл ускоренный переход к «зеленой» энергетике. В результате искусственно спровоцировано снижение объемов производства удобрений, прежде всего азотных (из природного газа), возрос спрос на биотопливо и необходимое для него сырье – сельхозкультуры. Нехватка удобрений означает снижение урожайности, а значит – повышенные риски недопоставок в будущих сезонах продовольствия на мировой рынок и, как следствие, голода в беднейших странах. К этому добавились социально-экономические последствия пандемии COVID-19, неблагоприятные погодные условия и засухи в отдельных регионах.
Желая перестроить мировую систему экономических отношений «под себя», навязать свои «правила игры», есовцы попали в ловушку собственных амбиций. В этих условиях российская специальная военная операция на Украине и в Донбассе стала предлогом для Запада, чтобы скрыть от мировой общественности и собственных граждан свои ошибки. Отсюда настойчивые усилия по подмене понятий и причинно-следственных связей. На самом деле проблему усугубили бездумные санкции против России, дополнительно спровоцировав разрыв логистических, финансовых цепочек, рост цен на страхование и фрахт.
Напомним, что, по информации ЮНКТАД, проблема − в обеспечении доступа к продуктам питания, а не в их физическом дефиците в мире. Согласно сводному перечню данных ФАО о производстве зерновых по итогам сезона 2021/22, объем запасов зерна на мировом рынке значительно вырос по сравнению с уровнем прошлого года и составит рекордные 850 млн тонн. Ожидается и позитивная динамика объемов торговли зерновыми.
Негативные ожидания от санкций и угроз их введения только способствуют росту цен на мировом рынке на продукты питания. В докладе Европейского инвестиционного банка о последствиях российской спецоперации на Украине и в Донбассе для экономики ЕС от 14 июня 2022 г. санкции против российской агропродукции перечислены в числе факторов, влияющих на сохранение высоких цен на продовольственные товары.

5. Утверждение: «Посмотрите на число людей, страдавших от голода до пандемии, страдающих от голода из-за её последствий и последствий войны, и вы будете шокированы ростом числа людей, страдающих от тяжелейшей экономической ситуации, на грани бедности и голода». (Источник: Комментарии Высокого представителя ЕС по иностранным делам и политике безопасности Ж.Борреля на пресс-конференции по итогам Совета ЕС по иностранным делам 20 июня 2022 г.)
Что в действительности. Есовцы демонстрируют всему миру серьезную озабоченность масштабами угрожающего миру продовольственного кризиса. Но даже в этих условиях очевидная важность обеспечения бесперебойного доступа российской аграрной продукции на международные рынки (которому мешают введенные Западом санкции) активно обходится стороной. Брюссель продолжает делить продукты питания на «хорошие» и «плохие» с точки зрения «демократичности» их происхождения. ЕС упорно препятствует экспортным поставкам агропродукции из Крыма. Зерно, выращенное аграриями в ДНР, ЛНР и освобожденных районах Украины и поставляемое ими на экспорт, в ЕС называют без каких-бы то ни было оснований «ворованным», а нуждающимся в продовольствии странам в нажимном ключе не рекомендуется его покупать. Тем самым целенаправленно подрывают возможности сельхозпроизводителей в народных республиках и на освобожденных территориях Украины по подготовке следующей посевной кампании.

6. Утверждение: «Президент России сознательно ограничивает поставки пшеницы на мировой рынок, 20 млн тонн которой застряло на Украине… Украина могла бы накормить весь мир…». (Источник: Председатель Еврокомиссии У.фон дер Ляйен, выступление на конференции GLOBSEC, 2 июня 2022 г., Братислава).
Утверждение: «Когда более 20 млн тонн зерна заблокировано в украинских зернохранилищах, а кто-то препятствует тому, чтобы оно достигло потребителя, кто-то будет страдать от голода. Это целенаправленная попытка использовать продовольствие в качестве оружия. Это целенаправленная попытка спровоцировать голод в мире, чтобы оказать давление на мир, на ЕС, на Украину». (Источник: Комментарии Высокого представителя ЕС по иностранным делам и политике безопасности Ж.Борреля на пресс-конференции по итогам Совета ЕС по иностранным делам 20 июня 2022 г.).
Утверждение: «Россия использует запасы продовольствия в качестве оружия, разворовывает зерно, блокирует порты и превращает украинские сельхозугодья в поле боя. Это затрагивает многие страны, особенно Африку, провоцируя риск голода и политической и социальной нестабильности». (Источник: Председатель Евросовета Ш.Мишель, пригласительное послание от 20 июня 2022 г. участникам Евросовета 23-24 июня 2022 г.).
Утверждение: «Только Россия, которая использует продовольствие в качестве оружия в своей войне на Украине, несет ответственность за кризис в области глобальной продовольственной безопасности, который она спровоцировала». (Источник: Заключения Евросовета, 23-24 июня 2022 г.).
Что в действительности. Прежде всего, следует адекватно оценивать готовые к экспорту объемы украинского зерна и его значение с точки зрения обеспечения глобальной продовольственной безопасности. По данным ООН, в мире в год производится порядка 800 млн тонн зерна. Соответственно, условные 20 млн тонн украинского зерна кардинально разрешить ситуацию не могут по определению.
В реальности, по нашим оценкам (разделяемым даже американскими экспертами), на Украине находится не 20 млн тонн зерновых, а намного меньше: около 7 млн тонн кукурузы и около 5 млн тонн пшеницы (по данным официальных органов США, около 6 млн тонн).
Согласно докладу Еврокомиссии от 23 марта 2022 г. по вопросам продовольственной безопасности, в Евросоюзе сохраняется зависимость от импорта кормовых культур. Важнейшим элементом кормовых является кукуруза. По данным научно-исследовательской службы Европарламента за апрель 2022 г., более 50% всего украинского экспорта кукурузы приходится на ЕС. Сопоставление этих фактов приводит к выводу о том, что, заявляя на весь мир о срочной необходимости спасти украинские зерновые, ЕС в первую очередь озабочен перспективами собственной продовольственной безопасности.
Что касается утверждения, что Россия блокирует вывоз зерна с Украины, совершенно не приемлем подобные заявления. Россия никогда не препятствовала и не препятствует вывозу зерна из украинских черноморских портов. Напротив, делаем все необходимое для обеспечения двух морских гуманитарных коридоров в Черном и Азовском морях, в т.ч. для организации возможных поставок украинского зерна.
Проблема − в высокой минной опасности и угрозах обстрела со стороны Киева. Это делает невозможным безопасное судоходство в территориальных водах Украины. Украинские власти установили около 420 якорных мин в Черном и Азовском морях. К настоящему моменту усилиями Черноморского флота Российской Федерации удалось произвести полное разминирование акватории портов Мариуполь и Бердянск, однако опасность для мореплавания в Черном море сохраняется. Часть украинских мин дрейфует в морских акваториях, в зоне Босфора, в прибрежных водах черноморских государств, включая Румынию и Турцию. Что касается непосредственно блокировки – 70 иностранных судов из 16 стран заблокированы Киевом в подконтрольных ему портах (Николаев, Одесса, Очаков, Черноморский, Южный). Ежедневно ВМФ России объявляет гуманитарные коридоры в морском пространстве шириной до трёх миль для безопасного выхода кораблей и вывоза зерна.
Россия готова внести вклад в стабилизацию мирового сельхозрынка. До конца года сможем поставить на мировые рынки порядка 30 млн тонн зерна и не менее 22 млн тонн удобрений. В будущем сезоне объем наших поставок зерна может быть увеличен до 50 млн тонн.
Для стабилизации ситуации с продовольственной безопасностью, помимо налаживания вывоза украинского урожая, следует обеспечить нормальные логистические, финансовые и транспортные условия для вывоза значительно превышающих украинские запасы объемов российской агропродукции и удобрений из России.

7. Утверждение: «Россия ввела экспортные пошлины. Люди жалуются на высокие цены. Если введете налог на экспорт, цены повысятся. Кто ввел пошлины? Россия, не мы». (Источник: Комментарии Высокого представителя ЕС по иностранным делам и политике безопасности Ж.Борреля на пресс-конференции по итогам Совета ЕС по иностранным делам, 20 июня 2022 г.).
Что в действительности. Практика введения экспортных пошлин и экспортных квот на те или иные виды товаров – это вынужденная мера, направленная на защиту от резких колебаний цен, их стабилизацию на внутреннем рынке. Продовольственный и энергетический кризис, вызванный эгоистичной политикой Запада, вынудил огромное количество стран в мире идти по этому пути. По данным ООН, 63 страны мира ввели ограничительные меры на агропродукцию или удобрения. Правительство России ввело экспортные пошлины на зерновые еще в начале 2021 г., а квотирование вывоза зерна – и вовсе в 2020 г., так что к украинскому кризису это отношения не имеет. При этом российское зерно продается на экспорт по мировым рыночным ценам. Это – элементарные экономические законы, которые в ЕС либо не знают, либо считают возможным не учитывать в своей антироссийской пропагандистской кампании.
Основная цель пошлин – стабилизация цен на внутреннем рынке. Недостатка в предложении зерна на мировом рынке нет. Полученные же Правительством России доходы от экспортных пошлин идут на развитие производственной базы, а значит, расширяют возможности Российской Федерации по экспорту сельхозпродукции и ведут к стабилизации мирового продовольственного рынка, расшатанного западной политикой.

8. Утверждение: «Возможно, наши санкции против Белоруссии на поставки хлористого калия, введенные еще до войны, могли сказаться на распространении этих удобрений по всему миру. Но наши санкции не влияют на мировую торговлю продовольствием и удобрениями, потому что мы принимаем решения, которые затрагивают только страны-члены ЕС, а не третьи страны». (Источник: Комментарии Высокого представителя ЕС по иностранным делам и политике безопасности Ж.Борреля на пресс-конференции по итогам Совета ЕС по иностранным делам 20 июня 2022 г.)
Что в действительности. Неуверенность еврочиновников такого ранга в столь чувствительном вопросе должна настораживать и европейских налогоплательщиков, и партнеров ЕС из третьих стран. По сути, запрет на ввоз калийных удобрений из Белоруссии в ЕС от аналогичных рестрикций в отношении России (калийные и комплексные) ничем не отличается. Как и последствия подобных решений.
«Санкций, затрагивающих только страны ЕС», оказалось достаточно для появления элементов полной непредсказуемости в поведении иностранных партнеров в отношении российских компаний, даже формально не находящихся под действием рестрикций. В порядке вещей стало общее ухудшение условий взаимодействия с европейскими финансовыми институтами, включая кредитные и страховые структуры, препоны с проведением платежей и осуществлением иных операций через европейские банки, в т.ч. за пределами ЕС, необоснованные требования срочного погашения кредитов, снижение страхового рейтинга, отказ поставщиков предоставлять отсрочки по оплатам предоставленных товаров и услуг из-за отсутствия банковских гарантий.

(Продолжение следует…) (Fortsetzung folgt…)

Мир ждет «катастрофический голод», какого не было со времен Второй мировой войны

Почему урожай сконцентрирован всего в нескольких странах и причем здесь санкции и спецоперация
21 мая 2022 10:00 https://www.kp.ru/daily/27395.5/4590504/
Миру грозит сильнейший продовольственный кризис и голод, какого не было со времен Второй мировой страны. Это не из очередного голивудского ужастика. Это из заявления министра Германии по вопросам экономического сотрудничества и развития Свеньи Шульце. И не он один об этом твердит. Из-за коронавируса, сильных засух, а теперь еще и спецоперации на Украине цены на продукты уже выросли на треть. Но это не предел, потому что (цитируем Шульце) «многие страны зависят от российской и украинской сельскохозяйственной продукции».
– Нет решения проблемы без возвращения на рынок продукции Украины, а также продукции и удобрений России и Белоруссии, – подтверждает генеральный секретарь ООН Антониу Гутерриш. По оценкам этой организации, число голодающих в мире в 2022 – 2023 годах может вырасти на 8-13 млн человек. Это примерно две таких страны, как Оман или Ливия.
С грядущим голодом уже борются, кто во что горазд. Основатель Telegram Павел Дуров сообщил, что пожертвовал деньги на покупку 12 миллионов обедов для бедных. А исполнительный директор Всемирной продовольственной программы ООН Дэвид Бизли через заблокированный в России Twitter требует от президента Владимира Путина помощи в вызволении 20 миллионов тонн украинского зерна, застрявшего в порту Одессы. К спасению этого же зерна подключился и президент Джо Байден. Утверждает, что в Америке «изучают способы, каким образом вернуть это зерно на мировой рынок и тем самым добиться снижения цен».
«КП» разбиралась, что же такое происходит.

А ВЕДЬ МИР ПРЕДУПРЕЖДАЛИ…
Продовольственная и сельскохозяйственная организация (ФАО) ООН забила тревогу еще в марте. Подготовила специальный доклад с данными, насколько мир зависим от продукции из России и Украины.
Ситуация серьезная. Две наши страны – крупнейшие мировые экспортеры:
– пшеницы – за Россией первое место, за Украиной — пятое,
– ячменя – второе (Украина) и третье (Россия) места,
– кукурузы – третье (Украина) и пятое (Россия).
Еще на Украину и Россию по совокупности приходится около двух третей от всего мирового экспорта подсолнечного масла. Плюс Россия – второй крупнейший (после Канады) поставщик рапсового масла.
По данным, которые приводятся в докладе ФАО, более 50 стран критично зависят от экспорта пшеницы из России и Украины – на обе страны вместе там приходится более трети поставок. А почти в трех десятках стран – более половины (см. «Только цифры»). Особые тревоги у экспертов ФАО вызывают страны Северной Африки, Восточной и Центральной Азии. Поскольку они вряд ли смогут позволить себе закупить более дорогую пшеницу в других местах.
Но и на этом проблемы не заканчиваются. Потому что Россия – крупнейший поставщик удобрений, от которых зависит урожайность у всех производителей зерна. Около 25 стран более трети всех важнейших удобрений получали именно из России.
-Выводы аналитиков ФАО (к которым, впрочем, не очень прислушались):
нужно сделать все возможное, чтобы поставки из России и Украины на мировые продовольственные рынки не прекращались. В частности, не вводить против России какие-то торговые ограничения, которые будут мешать экспорту из нашей страны зерновых и удобрений. Их вроде как и не вводили. Но…

ЦЕНЫ, ВПЕРЕД
– Проблемы на глобальных рынках продовольствия начались еще в пандемию — из-за закрытых границ, нарушенной логистики, оттока части трудовых ресурсов, занятых обычно в сельском хозяйстве, – рассказывает «КП» уже отечественный эксперт, директор Центра агробизнеса и продовольственной безопасности Российской академии народного хозяйства (РАНХиГС) Анатолий Тихонов. – Не успел мир от этого оправиться, как – новые сложности, которые вызвали еще больший рост цен.
Формально санкции на сельхозпродукцию не распространяются.
– Поставки из России идут. Но у нас возникли большие проблемы с отгрузкой зерна — даже в рамках той квоты, которую установило правительство (введена в середине февраля до конца июня для защиты внутреннего рынка – были опасения, что наши экспортеры слишком обрадуются растущим мировым ценам и переусердствуют с продажами, как уже было с сахаром и металлами- Ред.). Стало невозможно зафрахтовать суда, застраховать груз даже за повышенную комиссию. А западные порты так начали трактовать санкции, что расширили их вообще на все, что связано с Россией, – говорит Тихонов.
Идут поставки и с Украины. Наземным транспортом через Польшу, Молдавию, Румынию из страны вывозится 1-1,5 млн тонн в месяц.
Но в итоге на рынке возникла ситуация, когда слишком много стран нервничает, доедет ли к ним зерно от привычных поставщиков, с какими приключениями и по какой цене.
А тем временем стоимость главной зерновой культуры — пшеницы — с начала января 2022 года по середину мая увеличилась более чем на 60%.
– Ряд стран уже обратился за кредитами во Всемирный банк на закупку пшеницы из-за взлетевших цен на рынке, – констатирует специалист департамента стратегических исследований Total Research Глеб Финкельштейн.
– Например, Египет, один из самых крупных покупателей российского и украинского зерна, в этом сезоне впервые закупил партию более дорогой индийской пшеницы – боятся, что им не хватит, – утверждает Анатолий Тихонов.
С индийской пшеницей, однако, уже тоже возникли проблемы. В середине мая власти страны ввели ограничения на ее экспорт из-за заботы о собственной продовольственной безопасности – боятся резкого взлета цен на внутреннем рынке. На этом фоне на европейских биржах цены на пшеницу устремились к новым рекордам — за день подскочили сразу на 6%.
Но и это еще не апокалипсис. Его пока только ждут.
– Если в этом году ситуация еще более-менее будет внятной, то начиная с зимы расклад может серьезно ухудшиться, причем как в беднейших странах – в частности, на африканском континенте – там и в самой Украине, откуда в срочном порядке вывозится зерно, – прогнозирует Глеб Финкельштейн.

ДАЛЬШЕ БУДЕТ ХУЖЕ
– Началась посевная, а мир к ней не готов, – сокрушается Анатолий Тихонов. – Газ, который является основным источником для производства аммиака и селитры, подорожал в разы. Стоимость минеральных удобрений к посевному сезону во всем мире оказалась невероятно высокой. Поэтому многие фермеры и в Бразилии, и в Европейском союзе, и в других регионах не смогли воспользоваться удобрениями в должной мере. Что это значит? Это потеря урожайности на 20-30% минимум.
По прогнозу Минсельхоза США, мировое производство пшеницы в новом сельхозсезоне 2022-2023 (сельхозсезон считается с июля по июнь) снизится впервые за последние четыре года – на 4,5 млн тонн. А потребление фуражной (кормовой) пшеницы – на 7,5 млн. Последняя цифра крайне важна, потому что автоматом означает снижение производства мяса и молока и рост цен на них (см. «Вопрос на засыпку»).
Украина в новом сезоне практически уйдет с рынка, поскольку соберет в лучшем случае половину обычного. Урожай в Евросоюзе по совокупности тоже сократится.
Только несколько стран, по американским прогнозам, в нынешней ситуации имеют шансы нарастить производство зерна. Среди них собственно Штаты, Канада и Россия. Российские власти прогнозируют в нашей стране рекордный урожай зерновых в 130 млн тонн, из них 87 млн тонн пшеницы. В прошлом сезоне было 120 млн тонн зерна и 76 млн тонн пшеницы. США нарастят «добычу» пшеницы до 47 млн тонн (+2,2 млн), Канада – до 30 млн тонн (+11,4 млн).
Многие западные СМИ комментируют этот расклад так: зерно окончательно стало вопросом политическим.

ЖДЕМ НОВОЙ «АРАБСКОЙ ВЕСНЫ»?
Крупнейшие международные организации, включая Всемирный банк и ВТО, еще в апреле призвали готовиться к голодным бунтам в беднейших странах. Да и не в самых бедных, но переживающих финансовые сложности, недовольство растет тоже. Зарубежные СМИ пестрят сообщениями: в Тунисе дефицит манки и муки, в Египте подорожал хлеб, Алжир вводит ограничения на экспорт продуктов из пшеницы, чтобы сохранить запасы… А в Йемене, где идет война, ООН прогнозирует «голод катастрофических масштабов» для 161 тысячи жителей.
Не только эксперты, но и западные политики вспоминают ситуацию, когда резкий рост цен на пшеницу в 2008 году вызвал в некоторых странах беспорядки и перевороты, прозванные потом «арабской весной». С 2010 по 2012 год произошли революции в Тунисе, Египте и Йемене, начались войны в Ливии и в Сирии. Из-за протестов трясло Алжир, Ирак, Иорданию, Марокко, Оман и еще целый ряд стран.
В нынешней ситуации первой ласточкой стали протесты на Шри-Ланке из-за ухудшения условий жизни — в том числе нехватки топлива и роста цен на еду. Страна зарабатывала в основном на зарубежном туризме, а в пандемию поток упал, а соответственно, и нет доходов для закупки всего необходимого по выросшим ценам.

ВОПРОС НА ЗАСЫПКУ
Почему голод связывают именно с нехваткой зерновых?
Нет, дело не только и не столько в хлебе. Главная проблема заключается в том, что удорожание зерновых тянет за собой рост стоимости всех продуктов животноводства.
– В птицеводстве 70% себестоимости кормов – это зерно, в свиноводстве – 60% с небольшим, – говорит Анатолий Тихонов. – Плюс, конечно, дорогая пшеница – это и дорогая мука и все, что из нее делается. По совокупности получается разгон инфляции по всей пищевой цепочке.

ТОЛЬКО ЦИФРЫ
Страны, наиболее зависимые от поставок пшеницы из России и Украины…
Эритрея – 100% (53% -российские поставки, 47% – украинские)
Казахстан — почти 100% (преимущественно Россия*)
Монголия — почти 100% (Россия)
Армения — почти 100% (Россия)
Азербайджан — 95% (Россия)
Грузия — 93% (Россия)
Сомали — 92% (43% – Россия, 49% – Украина)
Сейшельские острова — 91% (Украина)
Беларусь — 86% (Россия)
Киргизия — 86% (Россия)
Турция — 85% (68%-Россия, 32% -Украина)
Демократическая республика Конго — около 85% (преимущественно Россия)
Финляндия — 81% (Россия)
Ливан — 74% (12% – Россия, 62% – Украина)
Мадагаскар — 74% (50% – Россия, 24% – Украина)
Египет — 72% (45% – Россия, 27% – Украина)
Бенин — 68% (Россия)
Албания — 65% (58% – Россия, 7% – Украина)
Конго — 62% (Россия)
Танзания — 61% (48% – Россия, 13% – Украина)
Ливия — 61% (22% – Россия, 39% – Украина)
Пакистан — 60% (22% – Россия, 38% – Украина)
Либерия — 59% (Россия)
Руанда — 58% (Россия)
Намибия — 58% (Россия)
Сенегал — 55% (53% – Россия, 2% – Украина)
*доля Украины мала — в пределах 1-1,5%

…и от российских удобрений
Монголия — 98%
Беларусь — 94%
Финляндия — 79%
Казахстан — 74%
Эстония — 73%
Молдова — 72%
Азербайджан – 66%
Киргизия — 62%
Сербия — 56%
Латвия — 55%
Гондурас — 51%
По данным Продовольственной и сельскохозяйственной организации ООН.

Крупнейшие покупатели российского зерна…
Страна Объем закупок, $ млн
1. Турция 2410
2. Египет 1555
3. Саудовская Аравия 452
4. Азербайджан 305
5. Нигерия 254
6. Ливия 250
7. Казахстан 244
8. Латвия** 223
9. Судан 203
10. Бангладеш 190
По данным Федерального центра развития экспорта продукции АПК за 2021 год

…и украинского зерна
Страна Объем закупок, $ млн
1. Китай 2550
2. Египет 1390
3. Турция 918
4. Индонезия 750
5. Испания 645
6. Нидерланды 552
7. Иран 533
8. Пакистан 355
9. Ливия 342
10. Тунис 306
По данным украинского Национального научного центра «Институт аграрной экономики» за 2021 год.
* Статистика учитывает ту из стран Евросоюза, где груз пересек таможенную границу.

О заседании Совета Безопасности ООН по проблематике голода и вооруженных конфликтов

СООБЩЕНИЕ ДЛЯ СМИ
20.05.2022 19:22 https://www.mid.ru/ru/foreign_policy/news/1814223/
На состоявшемся 19 мая заседании Совета Безопасности ООН по проблематике голода и вооруженных конфликтов в адрес России вновь прозвучал целый набор обвинений в провоцировании продовольственного кризиса. Нас пытались выставить чуть ли не главным врагом человечества. Украину называли «житницей мира». Про статус России как крупнейшего экспортера пшеницы предпочитали умалчивать. Генсекретарь ООН А.Гутерреш напрямую увязал СВО на Украине с проблемами в глобальном распределении продовольствия и публично анонсировал свою «пакетную сделку» – вывоз украинского зерна морем в обмен на снятие ограничений на экспорт российских и белорусских удобрений и продовольствия. Вновь яркими эпитетами отличился Исполдиректор Всемирной продовольственной программы ООН (ВПП) Д.Бизли, который еще в марте инициировал проведение наших двусторонних контактов, но до Москвы так и не доехал.
Вместе с тем, как показало заседание СБ ООН, понимание сути происходящего, похоже, постепенно приходит. В выступлениях приглашенных экспертов и членов Совета звучали здравые оценки ситуации: не украинские события запустили продовольственный кризис; санкции (в т.ч. их вторичный эффект) пагубно влияют на состояние сельскохозяйственных рынков; необходимо уделять первостепенное внимание содействию развивающимся странам в укреплении потенциала их агросектора и преодолении последствий продовольственной инфляции.
Аргументированно отводили необоснованные нападки. В своем выступлении Постпред России при ООН В.А.Небензя в очередной раз остановился на системных сбоях в мировой экономике, которые задолго до СВО привели к сегодняшней ситуации на глобальном продовольственном рынке. Напомнил о безудержной, близкой к маниакальной, санкционной политике Запада. Подробно информировал о российском экспортном потенциале по удобрениям и пшенице, фактически «на пальцах» разъяснял, кто является реальным виновником блокирования порта Одессы, который заминирован украинской стороной, как и обширная акватория Черного моря.
На этом фоне не понятны непрекращающиеся призывы к созданию новых координационных гуманитарных механизмов с привлечением большого числа участников для решения проблем блокирования черноморских портов Украины. Если «внешние кукловоды» смогут донести до киевских подопечных, что время демагогии прошло и пора убрать свои минные заграждения, то экспорт зерна из портов Одессы, Николаева, Херсона, Южного и др. возобновится в кратчайшие сроки.
Со своей стороны Россия даже в нынешних условиях продолжает выполнять свои обязательства по коммерческим контрактам и направляет продовольственную помощь нуждающемуся населению развивающихся стран. С 24 февраля с.г. по линии ВПП поставлено более 6 тыс. тонн российского продовольствия в Ливан, Таджикистан, Киргизию, Йемен, Судан и на Кубу. По двусторонним каналам – в Судан и на Кубу (по 20 тыс. тонн пшеницы).

Hạn hán nghiêm trọng gây thiệt hại nặng cho sản xuất nông nghiệp ở Maroc và Argentina

Đợt hạn hán nghiêm trọng nhất trong 3 thập kỷ đang khiến ngành nông nghiệp Maroc phải đối mặt với 1 năm nhiều khó khăn, trong khi sản lượng đậu tương ở vùng canh tác chính tại Argentina dự kiến sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong 14 năm qua, cũng do ảnh hưởng hạn hán.
26-02-2022, 17:41 https://nhandan.vn/tin-tuc-the-gioi/han-han-nghiem-trong-gay-thiet-hai-nang-cho-san-xuat-nong-nghiep-o-maroc-va-argentina-687164/
Dies sei die schlimmste Dürre in Marokko seit 30 Jahren, sagte Klimaexperte Mohamed Benabou. Die Grundwasserreserven sind in einigen großen landwirtschaftlichen Regionen wie dem Souss fast erschöpft.
Herr Benabou sagte, dass Dürre jetzt alle zwei Jahre auftritt, anstatt alle zehn Jahre wie in der Zeit vor den 90er Jahren des letzten Jahrhunderts.
Lượng mưa ở Maroc năm nay thấp hơn 64% so với mức trung bình nhiều năm, khiến mực nước ở các hồ chứa sụt giảm mạnh, trong bối cảnh diễn biến thời tiết càng trở nên khó dự báo hơn trong những năm qua.
Chuyên gia khí hậu Mohamed Benabou cho biết, đây là đợt hạn hán tồi tệ nhất ở Maroc trong 30 năm qua. Trữ lượng nước ngầm gần như cạn kiệt ở một số vùng nông nghiệp chính như Souss.
Ông Benabou nói, hiện nay, hạn hán xảy ra cứ 2 năm 1 lần, thay vì 1 thập kỷ như giai đoạn trước thập niên 90 của thế kỷ trước.
Khalid Benslimane, người đứng đầu 1 hiệp hội kinh doanh giống cây trồng cho biết, ở hầu hết các vùng phụ thuộc vào lượng mưa, nông dân đã dừng gieo trồng hoặc phải chứng kiến mùa màng thất bát, trong khi ở các vùng tưới tiêu, các hồ chứa đang cạn kiệt.
Các hồ chứa ở Maroc trung bình chỉ đang ở mức khoảng 33,2% dung tích so với 48,5% ở thời điểm này năm ngoái. Tại vùng nông nghiệp trọng điểm Doukala, thậm chí hồ chứa Al Massira chỉ ở mức 6,7% dung tích.
Đợt hạn hán tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ đang khiến nông dân Maroc đối mặt với nhiều khó khăn, buộc chính phủ phải tăng hỗ trợ cho ngành nông nghiệp và đẩy mạnh nhập khẩu ngũ cốc.
Mới đây, Maroc đã công bố 1 chương trình giảm thiểu hạn hán với ngân sách 1 tỷ USD, nhằm hỗ trợ ngành nông nghiệp về thức ăn gia súc, kỹ thuật tưới tiêu hiệu quả cùng với hỗ trợ tài chính cho nông dân gặp khó khăn.
Với sản lượng thu hoạch dự kiến thấp hơn nhiều trong năm nay, Maroc có thể sẽ phải nhập khẩu hơn 10 triệu tấn ngũ cốc, so với 8 triệu tấn năm ngoái.
Để ổn định giá cả thị trường, chính phủ cũng dự kiến tăng chi cho trợ cấp giá lúa mì mềm lên 3,8 tỷ dirham (410 triệu USD) trong năm nay, so mức 3,3 tỷ dirham vào năm ngoái. Bộ trưởng phụ trách ngân sách Fouzi Lekjaa cho biết, con số này cao hơn so với mức trung bình khoảng 1,3 tỷ dirham trong những năm gần đây.

Trong khi đó, sản lượng thu hoạch đậu tương mùa vụ 2021-2022 tại vùng canh tác quan trọng ở miền trung Argentina dự kiến sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong 14 năm qua, do chịu ảnh hưởng nặng nề từ hạn hán, theo báo cáo công bố ngày 25/2 bởi sàn giao dịch ngũ cốc Rosario.
Argentina là nhà xuất khẩu dầu và bột đậu nành hàng đầu thế giới, trong khi là quốc gia đứng thứ 2 về xuất khẩu ngô và cũng là 1 nước canh tác lúa mì quan trọng. Tuy nhiên, các vùng canh tác tại quốc gia Nam Mỹ này đang chịu ảnh hưởng nặng nề bởi hạn hán kéo dài từ tháng 12 năm ngoái, buộc sàn giao dịch Rosario phải cắt giảm mạnh ước tính sản lượng đậu nành trên toàn quốc xuống 40,5 triệu tấn, từ mức 45 triệu tấn ban đầu.
Đặc biệt, tại vùng canh tác lõi quan trọng của đất nước, sản lượng loại hạt này sẽ chỉ ở mức 12,4 triệu tấn, mức thấp nhất trong vòng 14 năm qua, tương đương thiệt hại khoảng 30% sản lượng thu hoạch.
Trong vùng lõi với 4,45 triệu ha trồng đậu nành, Rosario cho biết chỉ có 2 triệu ha trong điều kiện bình thường, trong khi 670 nghìn ha ở điều kiện xấu, trong đó 185 nghìn ha coi như mất trắng.
Sàn giao dịch ngũ cốc quan trọng nhất của Argentina trước đó cũng đã điều chỉnh giảm mạnh dự báo sản lượng ngô xuống 48 triệu tấn, so với dự báo 56 triệu tấn ban đầu. Để tránh thiệt hại thêm, nông dân đang thu hoạch ngô sớm hơn bình thường ở khu vực nông nghiệp trọng điểm của Argentina, nhưng năng suất thu được cho đến nay cũng không mấy hứa hẹn.
Do tác động của thời tiết khô hạn, cháy rừng cũng đang lan rộng trên nhiều khu vực canh tác quan trọng ở Argentina.
TRUNG HƯNG (Theo Reuters)

TS Lê Đức Thịnh: Nhận thức về giảm nghèo đã thay đổi

Hiện nay, Chương trình “Không còn nạn đói” đã và đang được triển khai thí điểm.
– Phân công nhiệm vụ từng Bộ, ngành thực hiện ‚Không còn nạn đói‘
– Để thực hiện hiệu quả dự án ‚Không còn nạn đói‘
– Lồng ghép nhiều nguồn vốn cho chương trình ‚Không còn nạn đói‘
29/11/2019 https://nongnghiep.vn/ts-le-duc-thinh-nhan-thuc-ve-giam-ngheo-da-thay-doi-post253846.html
Báo Nông nghiệp Việt Nam có cuộc trao đổi với TS Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác – PTNT (Bộ NN-PTNT) liên quan tới việc triển khai, thực hiện chương trình.

Tại hội nghị triển khai Chương trình “Không còn nạn đói”, ông từng cho rằng, đây là một chương trình ý nghĩa, nhân văn. Ông có thể nói rõ hơn về điều này?
Khái niệm “đói” trong chương trình này là “đói dinh dưỡng”, một vấn đề ảnh hưởng sau rộng lâu dài đến thể trạng, tiềm năng phát triển con người ở mỗi quốc gia. Đói dinh dưỡng luôn đồng hành với đói nghèo nói chung nhưng đôi khi tồn tại cả ở những đối tượng thiếu hiểu biết về dinh dưỡng cho con trẻ và các bà mẹ mang thai.
Trong khu vực châu Á cũng như thế giới, Việt Nam được đánh giá là quốc gia giảm nghèo thành công. Hiện nay, Việt Nam là quốc gia duy nhất trong Đông Nam Á tham gia vào chương trình “Không còn nạn đói”. Đây thực chất là quyết tâm mới của Đảng và Nhà nước đối với công cuộc xóa đói giảm nghèo.
Mặc dù chúng ta đã và đang theo đuổi mục tiêu giảm nghèo đa chiều, nhưng khi Việt Nam triển khai “Không còn nạn đói”, rất nhiều quốc gia đã lên tiếng ủng hộ, bởi sự cam kết này có vai trò quan trọng đối với sáng kiến phát triển bền vững, mục tiêu thiên nhiên kỷ do Liên Hiệp quốc phát động. Chúng ta đẩy cao hơn là đẩy lùi cái đói nghèo suy dinh dưỡng. Đây là một chương trình hết sức ý nghĩa, nhân văn và toàn diện.
Chương trình còn mang ý nghĩa chiến lược khi chúng ta lo cho nền tảng thể lực của con người Việt Nam. Mặc dù kinh tế của chúng ta có tốc độ tăng trưởng cao, đời sống người dân cải thiện mạnh mẽ. Nhưng ngay việc cải thiện chỉ số chiều cao người Việt cũng rất hạn chế. Trong vòng 20 năm qau, người Việt trung bình mới chỉ cao thêm khoảng 4cm, một kết quả khá khiêm tốn.
Thông qua chương trình, thể hiện rõ sự quan tâm của Đảng, Chính phủ với mục tiêu giảm nghèo, nhất là đối với những vùng, địa phương còn khó khăn. Đồng thời, thể hiện một chiến lược tầm xa phát triển nền tảng, tiềm lực, trí tuệ con người Việt Nam.

Được biết, chương trình đã và đang được thực hiện thí điểm tại 3 tỉnh Lào Cai, Quảng Ngãi, Trà Vinh… Vì sao, chương trình lại lại chọn 3 địa phương này để thực hiện? Việc triển khai đang được tiến hành như thế nào?
Ở mỗi địa phương, chúng tôi cũng chỉ chọn 1 xã để thực hiện thí điểm. Ba tỉnh này đều là 3 tỉnh khó khăn và rất đặc thù vùng cho 3 vùng khó khăn nhất, có tỷ lệ nghèo và tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng cao nhất nước. 3 tỉnh này cũng có đặc thù rõ nét về thành phần dân tộc, tập quán sản xuất và sử dụng sản phẩm nông nghiệp, văn hóa vùng, miền…
Thông qua ba mô hình thí điểm này, chúng ta sẽ tổng kết được các kinh nghiệm, biên tập thành tài liệu tập huấn, sổ tay hướng dẫn cách triển khai một mô hình nông nghiệp dinh dưỡng.
Kinh nghiệm vừa qua đối mỗi mô hình thí điểm, chúng tôi xây dựng thành 5 bước riêng biệt. Từ xác định đối tượng thụ hưởng. Trong đó, tập trung chủ yếu vào trẻ em, phụ nữ trẻ, phụ nữ mang thai.
Bước thứ hai, là khảo sát, đánh giá lại tiềm năng sản xuất của hệ thống nông nghiệp bản địa. Đồng thời, xác định rõ thực trạng dinh dưỡng để đưa ra các phương thức cải thiện dinh dưỡng. Như đối với trẻ nhỏ, ngoài việc hướng dẫn cha mẹ, chúng tôi phải phối hợp với nhà trường, trạm y tế bổ sung vi chất vào bữa ăn cho các cháu.
Từ đó, hướng tới thiết lập các tổ chức cộng đồng như câu lạc bộ bà mẹ nuôi dạy trẻ, các HTX, tổ hợp tác phát triển mô hình nông nghiệp dinh dưỡng. Cũng như tạo môi trường sinh hoạt, truyền bá kinh nghiệm.
Cuối cùng là tổng kết, phổ biến, nhân rộng ra nhiều hộ khác. Chúng tôi đang cho hoàn thiện, sau đó thẩm định, góp ý trước khi ban hành sổ tay hướng dẫn cho giai đoạn tới.

Như Báo Nông nghiệp Việt Nam phản ánh, tại một số vùng thực hiện dự án, nhận thức của người dân với xóa đói, giảm nghèo đã được nâng lên. Xin ông cho biết thêm một số hiệu quả bước đầu của dự án?
Tôi phải khẳng định, thành công đầu tiên của chương trình là làm thay đổi nhận thức của người dân, chính quyền về giảm nghèo. Trước nay, khi chúng ta nói về “Không còn nạn đói”, dường khi các địa phương chưa quan tâm, tỏ vẻ lạ lẫm.
Tại 3 hội nghị triển khai tại 3 địa phương kể trên, khi bước chân tới hội nghị, người dân vẫn nghĩ, đói là không còn cái gì để ăn. Nhiều người thậm chí tỏ ra buồn cười khi Trung ương triển khai chương trình này. Người dân đã đành, ngay cả cán bộ, nhiều người cũng không hiểu.
Sau khi chúng tôi truyền thông bằng hình ảnh, lời nói, họ đã hiểu thế nào là “Không còn nạn đói”. Từ chuyện hiểu, cho tới nay, đã có hàng chục tỉnh tự xây dựng Kế hoạch triển khai chương trình tại địa phương theo chỉ đạo tại Quyết định số 712/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình hành động Quốc gia “Không còn nạn đói” ở Việt Nam đến năm 2025. Mặc dù bước đầu triển khai còn lúng túng, nhưng thể hiện việc các tỉnh đã quan tâm hơn.
Ngay trong các mô hình, sự chuyển biến về nhận thức của các bà mẹ trong việc nuôi dạy con cũng được ghi nhận. Đặc biệt là về dinh dưỡng trong nuôi con đã có sự thay đổi đáng kể. Sắp tới, tại các vùng dự án, chúng tôi sẽ tổng hợp, đánh giá để có những con số cụ thể về những thay đổi này.
Tới nay, từ chỗ không hiểu, người dân vùng dự án bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ với chương trình. Đặc biệt, những người trẻ ban đầu tỏ ra thờ ơ nhưng nay đã tình nguyện tham gia giúp sức thực hiện chương trình.
Tại các vùng dự án, luôn có những cây, con bản địa rất quý hiếm với hàm lượng dinh dưỡng cao nhưng trước nay người dân không quan tâm. Nhưng nhờ có các chuyên gia hướng dẫn, tuyên truyền, người dân đã hiểu ra và trở lại ưu tiên sử dụng các sản phẩm bản địa.
Chúng tôi đã bàn bạc với ngành y tế, là phải tập hợp lại các sản phẩm thành danh mục, với hàm lượng dinh dưỡng cụ thể để người dân lựa chọn sử dụng.

Từ những hiệu quả bước đầu, theo ông, giai đoạn tới, chúng ta phải làm gì để thực hiện hiệu quả hơn và nhân rộng mô hình? Là một cơ quan thực hiện, tham mưu trực tiếp cho Ban chỉ đạo chương trình, Cục có kiến nghị, đề xuất gì, thưa ông?
Từ việc triển khai thí điểm, phải nói rằng, thực hiện chương trình không hề dễ dàng. Đây là một chương trình liên ngành, đòi hỏi cần một sự phối hợp chặt chẽ để thực hiện. Đặc biệt, nếu không có sự phối hợp của các địa phương, không thể nào làm được.
Chúng tôi cho rằng, cần tăng cường vai trò của Ban chỉ đạo Quốc gia chương trình “Không còn nạn đói”. Ban chỉ đạo cần phải chỉ đạo sát sao, thúc đẩy sự phối hợp nhịp nhàng giữa các Bộ, ngành, địa phương để chung tay thực hiện.
Hiện nay, chúng ta mới đang ở giai đoạn 1 – thí điểm, nhưng vấn đề chính sách thực hiện rất quan trọng. Các Bộ, ngành đều còn rất nhiều nhiệm vụ thực hiện mới đang khuyết cần phải bổ sung.
Khi ở giai đoạn mới (2020 – 2025), theo tôi chính sách phải được chính sách hóa, nếu không rất khó thực hiện. Bởi thực tế, chương trình vẫn lồng ghép nguồn lực từ dự án giảm nghèo. Trong khi, đối tượng, cách tiếp cận, cách hỗ trợ của dự án giảm nghèo rất khác “Không còn nạn đói”.
Ví dụ, có thể nhiều bà mẹ, trẻ em tham gia mô hình dinh dưỡng nông nghiệp nhưng lại không thuộc hộ nghèo. Đối chiếu với chính sách của giảm nghèo lại không đúng đối tượng.
Chúng tôi đề xuất, Chính phủ nên có một quyết sách, chính sách đặc thù cho chương trình này, nhất là trong giai đoạn sắp tới. Đề nghị các Bộ, ngành, các địa phương đặc biệt quan tâm hơn tới công tác truyền thông. Chúng ta phải có một bộ máy truyền thông, không chỉ truyền thông về mục tiêu, ý nghĩa mà còn về cách làm, cách tiếp cận, cách theo dõi, đánh giá hiệu quả chương trình.
Muốn như vậy, các địa phương nên giao Sở NN-PTNT chủ trì chương trình. Đồng thời, thành lập một tổ, nhóm giúp việc đa ngành để tham mưu thực hiện chương trình.
Chúng tôi rất mong tiếp tục nhận sự hỗ trợ, hướng dẫn của các tổ chức quốc tế về nhiều mặt như kỹ thuật, truyền thông, nguồn lực… Qua đó, tạo nên sức mạnh tổng thể giúp Việt Nam thực hiện hiệu quả chương trình “Không còn nạn đói”.
Cảm ơn ông!

3 tiêu chí lựa chọn thôn, bản điểm thực hiện mô hình
Ban chỉ đạo Chương trình “Không còn nạn đói” cho biết, việc thực hiện lựa chọn điểm thực hiện mô hình phải được thực hiện đúng quy trình, đúng điểm rơi mới đem lại hiệu quả thực sự.
28/11/2019 https://nongnghiep.vn/3-tieu-chi-lua-chon-thon-ban-diem-thuc-hien-mo-hinh-post253778.html
Việc lựa chọn các thôn (bản) thực hiện thí điểm mô hình sẽ dựa trên 3 tiêu chí. Một là các thôn (bản) đó phải nằm trong danh sách các huyện nghèo của cả nước. Riêng thôn (bản) đó phải có tỷ lệ hộ nghèo cao. Thứ hai, điểm thực hiện không quá xa trung tâm xã để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham quan học tập xây dựng mô hình. Tiêu chí quan trọng nhất là người dân nhiệt tình, tự nguyện tham gia.
Sau khi đã chọn được điểm thực hiện, sẽ tiến hành lựa chọn các chỉ tiêu để xây dựng bộ chỉ số về dinh dưỡng cho người dân tại đây. Tiến hành khảo sát, đánh giá đúng thực trạng sản xuất, thu nhập, dinh dưỡng… tại các mô hình điểm.
Xác định được mức thiếu hụt dinh dưỡng của người dân so với tiêu chuẩn của ngành y tế đã ban hành, từ đó xây dựng được kế hoạch sản xuất bù đắp thiếu hụt dinh dưỡng, phù hợp với điều kiện sản xuất nông nghiệp của địa phương.
Sau đó, tổ chức đào tạo, tập huấn cho lực lượng tham gia ở tỉnh, huyện, xã và người dân nắm được nội dung, cách thức tổ chức thực hiện để triển khai xây dựng mô hình điểm đáp ứng yêu cầu đề ra. Đồng thời tuyên truyền, tập huấn cho người dân biết cách sử dụng khẩu phần ăn đảm bảo dinh dưỡng cho hộ gia đình và trẻ em dưới 2 tuổi.
Thông qua đó, chương trình sẽ tổng kết, đánh giá, tài liệu hóa mô hình để làm cơ sở nhân rộng chương trình.

Vai trò của các địa phương rất quan trọng
Ban chỉ đạo Chương trình “Không còn nạn đói” yêu cầu các địa phương phải phối hợp với các cơ quan Trung ương triển khai công tác tuyên truyền về xây dựng mô hình nông nghiệp dinh dưỡng.
01/12/2019 https://nongnghiep.vn/vai-tro-cua-cac-dia-phuong-rat-quan-trong-post253507.html
Phối hợp với các cơ quan Trung ương thực hiện việc khảo sát xác định mức thiếu hụt dinh dưỡng theo chuẩn đối với người dân ở mô hình. Tổng hợp kết quả khảo sát xây dựng dự án hỗ trợ trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để tổ chức thực hiện.
Phối hợp thực hiện tập huấn cho lực lượng tham gia và người dân, tổ chức kiểm tra, giám sát, đánh giá tổng kết tài liệu hóa kết quả mô hình.
Các tỉnh cũng cần bố trí một phần kinh phí thực hiện lồng ghép thông qua các chương trình đào tạo nghề Quốc gia, khuyến nông hỗ trợ thực hiện dự án phát triển sản xuất.
Hiện nay, chương trình đang được thực hiện thí điểm tại các xã Hoàng Thu Phố, huyện Bắc Hà (Lào Cai); xã Sơn Long, huyện Sơn Tây (Quảng Ngãi); xã Long Hiệp huyện Trà Cú (Trà Vinh).
Tại những xã này, chương trình sẽ lựa chọn một thôn để thực hiện mô hình thí điểm. Đây sẽ là tiền đề để chương trình mở rộng ra 700 thôn khác trên địa bàn của các xã tham gia dự án trong toàn quốc (bình quân mỗi xã thực hiện ở 3 thôn có tỷ lệ hộ nghèo cao).

Triển khai chương trình ‚Không còn nạn đói‘ với 5 mục tiêu
UBND tỉnh Trà Vinh đã ban hành kế hoạch hành động thực hiện Chương trình hành động Quốc gia “Không còn nạn đói” trên địa bàn tỉnh đến năm 2025.
29/11/2019 https://nongnghiep.vn/trien-khai-chuong-trinh-khong-con-nan-doi-voi-5-muc-tieu-post253882.html
Mục tiêu đảm bảo đủ lương thực, thực phẩm, đáp ứng dinh dưỡng cho người dân nhằm nâng cao thể trạng, trí tuệ, tầm vóc con người trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, thực hiện mục tiêu phát triển bền vững đảm bảo an ninh lương thực và cải thiện dinh dưỡng.
Ông Nguyễn Trung Hoàng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trà Vinh cho biết: Chương trình hành động “Không còn nạn đói” tại tỉnh Trà Vinh được UBND tỉnh phê duyệt với 5 mục tiêu cụ thể.
Thứ nhất, đảm bảo các hộ có đủ lương thực, thực phẩm dinh dưỡng quanh năm. Giảm tỷ lệ hộ gia đình có mức năng lượng ăn vào bình quân đầu người dưới 1.800 Kcal dưới 5%. Tăng mức tiêu thụ rau, củ, quả trung bình đầu người lên 400g/ngày.
Thứ hai, giảm suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi trên địa bàn tỉnh, với các chỉ tiêu như giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 05 tuổi xuống dưới 20%, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng cân nặng ở trẻ em dưới 05 tuổi xuống dưới 09%, giảm tỷ lệ trẻ có cân nặng sơ sinh thấp (<2.500g) xuống dưới 5%.
Thứ ba, phát triển hệ thống lương thực phẩm bền vững. 100% hộ tham gia chương trình được tham gia tổ hợp tác, hợp tác xã và liên kết sản xuất. Thứ tư, phần lớn các hộ nông dân sản xuất nhỏ tăng năng suất và thu nhập. Theo đó, các hộ tham gia chương trình có tăng năng suất cây trồng, vật nuôi và tăng thu nhập 10%. Và cuối cùng là phấn đấu không còn thất thoát hoặc lãng phí lương thực, thực phẩm.
Kể từ năm 2019, các sở, ban, ngành có liên quan, nhất là Sở NN-PTNT Trà Vinh, cơ quan chủ trì chính của chương trình sẽ tổ chức triển khai thực hiện các nhiệm vụ cụ thể theo chỉ đạo của Trung ương từ năm 2019 – 2025. Công tác đánh giá, sơ kết việc triển khai thực hiện Chương trình vào năm 2021. Tổng kết Chương trình trong năm 2025.

Từ khóa: không còn nạn đói https://nongnghiep.vn/tags/khong-con-nan-doi-174486.html
712/QĐ-TTg https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Van-hoa-Xa-hoi/Quyet-dinh-712-QD-TTg-2018-Chuong-trinh-hanh-dong-Quoc-gia-Khong-con-nan-doi-Viet-Nam-384115.aspx

Người trông ngôi mộ tập thể lớn nhất thế giới ở Hà Nội

Ít ai biết rằng, ngay giữa trung tâm thủ đô Hà Nội lại có một ngôi mộ tập thể, được cho là lớn nhất thế giới. Ngôi mộ tập thể đặc biệt mà tôi nhắc đến là ngôi mộ và bia tưởng niệm của hơn 2 triệu đồng bào ta bị phát xít Nhật giết hại và hậu quả của nạn đói lịch sử năm 1944-1945.
Ngôi mộ ấy an táng tại địa chỉ 559/86/17 phường Vĩnh Tuy, Kim Ngưu, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. 20°59′56.4″N 105°51′52.5″E
Khi ghé thăm nơi này, được xem những bức hình tư liệu, nghe câu chuyện về những nạn nhân xấu số đã khiến chúng tôi không khỏi mủi lòng rưng rưng nước mắt. 
28/07/2012 https://vtc.vn/nguoi-trong-ngoi-mo-tap-the-lon-nhat-the-gioi-o-ha-noi-d86344.html
Chứng tích rợn người
Khu tưởng niệm của hơn 2 triệu đồng bào chết vì bom, đạn của phát xít Nhật và nạn đói 1944-1945 nằm lọt thỏm, tĩnh lặng trong con ngõ nhỏ. Bước qua cánh cổng, đập vào mắt chúng tôi là tấm bia đá khắc bài văn tế xót xa của GS Vũ Khiêu: “Một cơn gió bụi vừa tan/ Hai triệu sinh linh đã mất/ Khí oan tối cả mây trời/ Thây lạnh phơi đầy cỏ đất…”.
Ông Đặng Văn Tuyến, người trông coi, hương khói nơi này tận tình dẫn chúng tôi đi thăm Khu tưởng niệm. Gọi là “khu” cho oai, thực chất diện tích khoảng hơn 150m2 bao gồm tấm bia khắc đá của GS Vũ Khiêu, ngôi nhà nhỏ, bể xương người và vài bệ đặt bát hương…

Những nấm mồ tập thể dần bị lãng quên
Dấu tích nạn đói Ất Dậu đến nay chỉ còn là bể xương người khổng lồ ở nghĩa trang Hợp Thiện giữa lòng thủ đô và những bãi tha ma Gò Lâu, Mả Quán… còn sót lại ở các vùng quê.
15/1/2015 https://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/nhung-nam-mo-tap-the-dan-bi-lang-quen-3131869.html

Lời ăn năn của công dân Nhật tại nghĩa trang Hợp Thiện
Mồng một âm tháng bảy trời đã rả rích mưa báo hiệu cho một tiết Ngâu âm u của tháng cô hồn. Tiếp được cái meo của ông Đức Rùa (PGS Hà Đình Đức) đại ý, đã có nhiều thông tin về nghĩa trang Hợp Thiện rồi nhưng có cái này chưa thấy ở đâu viết cả…
30/08/2015 https://www.tienphong.vn/xa-hoi/loi-an-nan-cua-cong-dan-nhat-tai-nghia-trang-hop-thien-903049.tpo
Tôi cậy nhờ phóng viên Ban Quốc tế báo Tiền Phong Thu Loan (Trúc Quỳnh) nhờ người rành tiếng Nhật dịch…

“Bể xương người” lớn nhất thế giới ở Hà Nội
Giữa thủ đô Hà Nội, ít ai biết có một “bể xương người” chôn cất hài cốt hàng trăm nghìn đồng bào ta sau nạn đói lịch sử năm 1945.
19/08/12 http://giaoduc.net.vn/Xa-hoi/Be-xuong-nguoi-lon-nhat-the-gioi-o-Ha-Noi-post82830.gd
Nấm mồ tập thể lớn nhất thế giới
Chiến tranh đã lùi xa, nhưng đau thương mất mát của biết bao thế hệ cha anh mãi mãi không bao giờ phai nhòa trong lòng mỗi người con nước Việt. Chúng ta có quyền tự hào bởi lịch sử dân tộc oai hùng nhưng có lẽ không ai có thể quên được những đau thương, mất mát của dân tộc Việt Nam trong những năm tháng bị đô hộ. Nạn đói lịch sử năm 1945 làm chết hơn 2 triệu đồng bào ta.
Bao năm tháng dâu bể đã đi qua, nhắc đến nạn đói năm 1945 không người con Việt nào có thể quên nhưng chắc chắn sẽ có rất nhiều người đặt câu hỏi hài cốt của 2 triệu đồng bào ta chết đói những năm 1945 đang ở đâu?
Là một người con Việt, xúc động trước những hình ảnh đau đớn về nạn đói năm 1945, tôi đã lần tìm ra được địa chỉ nơi yên nghỉ của hàng trăm nghìn đồng bào ta năm nào. Nấm mồ tập thể và Khu tưởng niệm hơn 2 triệu đồng bào chết vì bom, đạn của phát xít Nhật và nạn đói 1944-1945 hiện đang nằm ở 559/86/17 phường Vĩnh Tuy, Kim Ngưu, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội.

“Bể mộ” lớn nhất thế giới, nơi chất chứa hàng triệu sinh linh
Khu tưởng niệm được mệnh danh là “bể mộ” lớn nhất thế giới, chứng tích về nạn đói năm 1945, làm hơn 2 triệu người Việt Nam chết đói, khiến ai ai cũng phải xót xa.
20/08/2013 http://anninhthudo.vn/phong-su/be-mo-lon-nhat-the-gioi-noi-chat-chua-hang-trieu-sinh-linh/512373.antd
Nơi chất chứa hàng triệu sinh linh
Thành thật mà nói, những thông tin trong sách lịch sử phổ thông về nạn đói kinh hoàng cướp đi sinh mạng hơn 2 triệu người dân Việt Nam năm 1945, không tác động quá mạnh đến tâm trí của tôi. Thế rồi, trong những ngày lễ vu lan, ngày xá tội vong nhân 2013 này, gần 70 năm sau “thảm hoạ” ấy, tôi mới có dịp tận mắt chứng kiến những gì còn sót lại của những ngày tháng bi thương của đất nước. Có điều, “Nơi ghi dấu tội ác của phát xít Nhật và thực dân Pháp đã gây nên thảm họa 2 triệu người Việt Nam bị chết vì nạn đói”, giờ chỉ còn là một khu tưởng niệm nhỏ bé, nằm cuối một con hẻm số 17 rẽ vào từ ngách 86, ngõ 559, đường Kim Ngưu, phường Vĩnh Tuy, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội…

Giới trẻ đang quên đi nỗi đau lịch sử?
“Nhiều nhà báo đến đây quay phóng sự, lúc đấy nhiều người ở ngay Hà Nội giật mình vì không biết ở đây có khu “bể mộ” khổng lồ như thế. Có người còn bảo “xem phóng sự xong, không thể ngủ được, sáng ra là bắt con chở một mạch xuống đây”. Đấy, người Hà Nội lớn tuổi còn không biết về khu tưởng niệm – “bể mộ” này, nói gì đến lớp trẻ hôm nay”, ông Tuyến thở dài ngao ngán.

Khu tưởng niệm nạn nhân chết đói năm 1945 nguyên thủy là nghĩa trang Hợp Thiện, ở phường Vĩnh Tuy, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Năm 1951, người dân Hà Nội đã tự bảo nhau quy tập hài cốt của những người bị chết đói vào năm 1945 đưa về đây chôn cất và dựng chung một tấm bia lớn. Rồi những ngôi mộ ấy bị lãng quên giữa một nghĩa trang bỏ hoang trước sự thờ ơ của con người. Khi những cơn sốt nhà đất nổi lên, khu nghĩa trang bị co hẹp lại chỉ còn 158m2…
Vào năm 2001 có 3 sinh viên của Trường đại học Kiến trúc Hà Nội làm đề tài “Cải tạo không gian tưởng niệm đồng bào chết vì nạn đói 1944-1945”. Sau đó, vào tháng 9/2003, UBND TP Hà Nội quyết định đầu tư cải tạo, xây dựng lại khu vực này. Khu di tích hiện nay có “bể mộ” cao hơn mặt đất gần 1 mét, sâu 4 mét và rộng gần 40m2. Phần trên „bể mộ“ có bức tường được đắp mái, lợp ngói ống, cùng dòng chữ nổi “Nơi an giấc ngàn năm của đồng bào chết vì oanh tạc và nạn đói 1944-1945”.

 

Hungersnot im Jahr 1945 und die historische Wahrheit – Nạn đói năm 1945 và sự thật lịch sử

Nạn đói năm 1945 và sự thật lịch sử (Kỳ 1)

Năm 1945, một thảm họa khủng khiếp đã xảy ra với dân tộc ta: Hơn hai triệu đồng bào chết đói. Hàng triệu người đang sống hôm nay từng có người thân là nạn nhân, là nhân chứng của sự kiện này và ai cũng có thể biết nguyên nhân nạn đói từ đâu. Nhưng gần đây lại xuất hiện ý kiến đổi trắng thay đen về vấn đề này, và vì thế, dù khép lại quá khứ hướng tới tương lai, chúng ta vẫn phải khẳng định: Không được phép xuyên tạc lịch sử !
27/12/2016 http://www.nhandan.com.vn/chinhtri/binh-luan-phe-phan/item/31668402-nan-doi-nam-1945-va-su-that-lich-su-ky-1.html
Hơn 70 năm đã qua, dù đất nước phải trải qua bao nhiêu thăng trầm để có ngày thống nhất, độc lập, xây dựng cuộc sống mới thì sự kiện hơn hai triệu đồng bào chết đói năm 1945 (chiếm khoảng một phần mười dân số cả nước khi ấy, nếu chỉ tính ở miền bắc thì số người chết chiếm khoảng một phần sáu dân số) vẫn còn hằn in trong tâm thức hàng triệu người. Qua chương trình Như chưa hề có cuộc chia ly của Truyền hình Việt Nam, chúng ta vẫn chứng kiến những người thân đi tìm nhau sau hơn nửa thế kỷ thất lạc vì phải chia lìa do nạn đói. Và đến nay, từ các cứ liệu lịch sử cụ thể, xác thực,… việc xác định đâu là thủ phạm đã gây ra nạn đói năm 1945 là điều không cần tranh cãi.

Tuy nhiên gần đây, với thủ đoạn đổi trắng thay đen, một số kẻ bịa đặt, đưa lên in-tơ-nét luận điệu vu cáo nhằm vào uy tín của Đảng, Nhà nước Việt Nam. Mấy kẻ này lu loa “Việt Minh là thủ phạm gây ra nạn đói năm 1945, Việt Minh lấy gạo để cung cấp cho quân đội Trung Hoa dân quốc”, thậm chí Trần Gia Phụng – hiện sống tại Canada (Ca-na-đa) và được một số kẻ tung hô là “sử gia, giáo sư”, trơ tráo bịa đặt: “Việt Minh xúi dân chúng chống đối việc trưng mua lúa gạo, xúi dân đánh phá các kho lúa… Trong cơn đói, có người đành phải lên mật khu gia nhập Việt Minh để được chia phần gạo cướp được cho qua nạn đói,…„.

Do đó, dù nhất quán với chủ trương hòa hiếu, rộng mở, khép lại quá khứ hướng tới tương lai, không biến nỗi đau thương của quá khứ thành mối thù trong hiện tại để ảnh hưởng tới tình hữu nghị giữa các dân tộc, ảnh hưởng tới quan hệ hợp tác, phát triển giữa các quốc gia,… thì việc làm sáng tỏ lịch sử để vạch trần luận điệu của mấy kẻ này vẫn trở nên cần thiết, để không có điều gì của lịch sử bị lãng quên, để luôn trân trọng những thành quả của đất nước trong hiện tại.

Thảm trạng kinh hoàng và đau đớn
Việt Nam đã trở thành cường quốc xuất khẩu gạo và đất nước đã đổi thay rất nhiều. Song người Việt Nam vẫn không quên thảm trạng đau đớn mà cha ông đã phải chịu đựng trong những tháng ngày từ cuối năm 1944 đến đầu năm 1945. Hơn hai triệu đồng bào bị chết đói vì sự cai trị và bóc lột của chủ nghĩa thực dân, phát-xít. Nạn đói diễn ra ở 32 tỉnh miền bắc và Bắc Trung Bộ, từ Quảng Trị trở ra, trọng điểm là các tỉnh đồng bằng, nơi dân số tập trung đông, như Thái Bình, Nam Định, Hải Phòng, Thanh Hóa. Cái đói đã không buông tha ai, những người chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất là người nghèo, người lao động, làm thuê… Sau này, khi nạn đói lan rộng, có những gia đình, dù còn nhiều tài sản trong nhà nhưng bán không ai mua, rồi cũng bị chết đói.

Số liệu thống kê cũng cho biết “Riêng tỉnh Thái Bình, nơi nạn đói diễn ra trầm trọng nhất, đã được Ban lịch sử tỉnh điều tra, con số tương đối sát thực tế là cả tỉnh chết đói mất 280.000 người. Chỉ tính số người chết đói ở Thái Bình cùng với Nam Định hơn 210.000 người, Ninh Bình 38.000, Hà Nam 50.000 thì số người chết đói đã lên đến hơn 580.000. Như vậy, con số hai triệu người Việt Nam chết đói trong 32 tỉnh cũ tính từ Quảng Trị trở ra và hai thành phố lớn Hà Nội, Hải Phòng là gần với sự thực” (Văn Tạo – Nạn đói ở Việt Nam năm 1945 – nguyên nhân và hậu quả, in trong cuốn sách Nỗi đau lịch sử: Nạn đói 1945, báo Tuổi trẻ và NXB Trẻ, TP Hồ Chí Minh năm 2007, tr.61).

Đỉnh điểm của nạn đói là tháng 3-1945, từ lúc phải ăn rau dại, củ chuối, vỏ cây, bán dần tài sản trong gia đình để mua lương thực cầm hơi đến lúc không còn gì để bán và không thể mua, rất nhiều người đã ngồi chờ chết. Dân chúng bỏ làng lũ lượt kéo nhau đi mà không biết đi đâu, kiếm được gì, xin được gì ăn nấy. Vì đông người xin quá nên cũng không có nhiều người có để cho và thế là cứ lả dần đi và chết. Trong các bức ảnh của nghệ sĩ Võ An Ninh, có những hình ảnh khi người con xin được chén cháo cố đút cho bố nhưng miệng ông đã cứng đờ. Nhiều gia đình chết cả nhà, gia đình tứ tán đi các nơi kiếm ăn và sau này cũng chết gần hết, có dòng họ chỉ còn một vài người sống sót.

Cuốn Lịch sử tỉnh Hà Nam Ninh xuất bản năm 1988 cho biết, phủ Nghĩa Hưng (Nam Định) mỗi ngày chết 400 người; huyện Kim Sơn (Ninh Bình) cả vụ đói có 22.908 người chết; trong 6.161 hộ thì có 1.571 hộ chết không còn người nào. Khi người đói kéo về các thành phố lớn, lúc đầu chết còn được bó chiếu đem chôn, sau vì nhiều người chết quá nhà chức trách đành phải chất xác lên xe bò, hất chung xuống hố. Nhân chứng kể lại rằng, có người còn thoi thóp nhưng vẫn bị vứt lên xe đưa đi chôn, vì “trước sau gì cũng chết”.

Tài liệu của Viện Sử học cũng cho biết, nhiều nhân chứng sống sót kể lại gặp rất nhiều cảnh thương tâm khi người mẹ đã chết đói nhưng con nhỏ vẫn cố sờ tìm núm vú đã teo đét và cứng đờ, lạnh ngắt của người mẹ để ngậm. Có đứa trẻ còn thoi thóp đã bị vứt lên xe bò chở xác cùng với người mẹ đã chết để đem hắt ra bãi tha ma… Trong bức thư viết vào tháng 4-1945, về thảm trạng nạn đói ông đã chứng kiến, tác giả Vespi (Véc-pi) từng mô tả: “Họ đi thành rặng dài bất tuyệt gồm cả gia đình, già lão có, trẻ con có, đàn ông có, đàn bà có, người nào người nấy rúm người dưới sự nghèo khổ, toàn thân lõa lồ, gầy guộc, giơ xương ra và run rẩy. Ngay cả đến những thiếu nữ tuổi dậy thì, đáng lẽ hết sức e thẹn cũng thế. Thỉnh thoảng họ dừng lại để vuốt mắt cho một người trong bọn họ đã ngã và không bao giờ dậy được nữa, hay để lột miếng giẻ rách không biết gọi là gì cho đúng hãy còn che thân người đó” (Furuta Motoo – chủ biên, Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam – những chứng tích lịch sử, NXB Khoa học xã hội, H.2005, tr.18).

So sánh nạn đói năm 1945 ở Việt Nam với tổn thất của các cuộc chiến tranh Pháp – Đức, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Nạn đói nguy hiểm hơn nạn chiến tranh. Thí dụ trong 6 năm chiến tranh, nước Pháp chết một triệu người, nước Đức chết chừng 3 triệu. Thế mà nạn đói nửa năm ở Bắc Bộ, ta đã chết hơn 2 triệu người” (Văn Tạo – Furuta Motoo, Sđd, tr.699).

Ai là thủ phạm?
Mùa thu năm 1940, phát-xít Nhật vào Đông Dương, thực dân Pháp không những không bảo hộ được nhân dân Việt Nam như họ vẫn rêu rao, mà từng bước đầu hàng, dần dần cấu kết với phát-xít Nhật để đàn áp nhân dân Việt Nam. Nhân dân Việt Nam rơi vào cảnh “một cổ hai tròng”, vừa bị thực dân Pháp đàn áp, vừa bị phát-xít Nhật hành hạ. Đặc biệt, từ khi đến Đông Dương, phát-xít Nhật đã thi hành hàng loạt chính sách để đánh vào nền kinh tế: Buộc Pháp phải ký kết nhiều hiệp ước yêu cầu cung cấp lương thực, giao nộp lúa, gạo cho Nhật hằng năm, cấm vận chuyển lương thực từ nam ra bắc, kết hợp với chính sách bắt dân nhổ lúa trồng đay lấy nguyên liệu phục vụ chiến tranh,… đã đẩy nhân dân Việt Nam đến nạn đói thảm khốc năm 1945.

Việc vận chuyển thóc gạo từ miền nam ra bị Nhật cấm vận, cùng với việc vơ vét thóc gạo ở miền bắc đã làm cho giá thóc gạo tăng cao quá sức chịu đựng của người dân, nhiều người không đủ sức mua và phải chịu chết đói. Trong Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (DCCH) ngày 2-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lên án và nhắc lại sự kiện bi thảm này “Mùa thu năm 1940, phát-xít Nhật đến xâm lăng Đông Dương để mở thêm căn cứ đánh Đồng Minh, thì bọn thực dân Pháp quỳ gối đầu hàng, mở cửa nước ta rước Nhật. Từ đó dân ta chịu hai tầng xiềng xích: Pháp và Nhật. Từ đó dân ta càng cực khổ, nghèo nàn. Kết quả là cuối năm ngoái sang đầu năm nay, từ Quảng Trị đến Bắc Kỳ, hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói” (Hồ Chí Minh, toàn tập, Tập 4, NXB Chính trị quốc gia, H.1995, tr.01).

Công trình nghiên cứu nạn đói năm 1945 của GS Văn Tạo và GS Furuta Motoo chỉ rõ: Chính sách vơ vét thóc gạo của phát-xít Nhật và thực dân Pháp lúc bấy giờ cùng với thiên tai, mất mùa ở nhiều tỉnh đồng bằng Bắc Bộ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thảm cảnh trên. Nhiều công trình nghiên cứu khác nữa đã chứng minh chính thực dân Pháp và phát-xít Nhật là thủ phạm chính gây ra thảm cảnh cho dân tộc Việt Nam khi ấy. Bác sĩ Ngô Văn Quỹ trong một tham luận của mình về nạn đói, cho biết: “Cuối năm 1944, quân số của Nhật ở Bắc Kỳ đã lên tới gần 100.000 người. Bắc Kỳ lúc đó đã thiếu gạo, vì ba trận bão tàn phá các tỉnh Nam Định, Thái Bình, Hải Dương và Bắc Ninh, làm cho vụ mùa bị thất thâu, lại bị cái họa phải nhổ lúa để trồng cây công nghiệp cho Nhật, nay lại phải nuôi thêm 100.000 miệng ăn của quân đội Nhật. Theo tờ trình của Thống sứ Bắc Kỳ Chauvet, thì vào năm 1944 ở Bắc Kỳ, diện tích trồng cây công nghiệp đã lên tới 45.000 ha” (Nỗi đau lịch sử: Nạn đói 1945, Sđd, tr.45).
http://www.nhandan.com.vn/chinhtri/binh-luan-phe-phan
(Còn nữa)
HỒNG PHÚC

Nạn đói năm 1945 và sự thật lịch sử (Tiếp theo và hết) (*)
Kỳ 2: Từ khi có mặt ở Đông Dương, ngoài các chính sách tô thuế, Nhật còn đưa ra “chương trình kinh tế chỉ huy” để thực hiện một cách triệt để chủ trương phát-xít của họ. Ngày 6-5-1941, Nhật buộc Pháp ký một Hiệp ước kinh tế yêu cầu hằng năm Pháp phải cung cấp lương thực ở Đông Dương cho Nhật.
30/12/2016 http://www.nhandan.com.vn/chinhtri/binh-luan-phe-phan/item/31700802-nan-doi-nam-1945-va-su-that-lich-su-tiep-theo-va-het.html
Theo tài liệu của Viện Sử học thì: năm 1941 là 700.000 tấn gạo; năm 1942 là 1.050.000 tấn gạo và 45 tấn bột gạo; năm 1943 là 1.125.904 tấn; năm 1944, mặc dù mất mùa song vẫn phải cung cấp cho Nhật 900.000 tấn. Ngoài ra, Nhật còn cho Pháp xuất khẩu gạo sang các nhượng địa của Pháp ở Trung Quốc. Tham luận của bác sĩ Ngô Văn Quỹ cho biết, ngay trong năm 1945, tức lúc nạn đói lên đến đỉnh điểm, vậy mà theo các tài liệu chính thức của Pháp – Đông Dương đã thu hoạch được 2.700.000 tấn thóc, ước tính nhu cầu của nhân dân chỉ là 1.600.000 tấn; vẫn còn dư ra 1.100.000 tấn. Và ông khẳng định “Thừa thóc, thừa gạo mà để dân chết đói đến 2 triệu người, trước lịch sử, đây quả là một tội ác “trời không dung, đất không tha” (Nỗi đau lịch sử: nạn đói 1945, Sđd, tr.26).

Rất nhiều tài liệu nghiên cứu đều chỉ ra “đích danh thủ phạm” là phát-xít Nhật và đồng phạm là thực dân Pháp. Giáo sư Văn Tạo cũng cho biết: “Trong cuộc trao đổi với tôi ở Tokyo, ông Yuuji đã có lý khi nói: Nhật – Pháp tuy thống nhất với nhau vơ vét thóc gạo nhân dân Việt Nam, nhưng chúng vẫn chuẩn bị diệt nhau. Việc Pháp thu thóc để cung cấp cho Nhật là có, nhưng không phải không lợi dụng lấy thóc đó để dự trữ chống Nhật” (Văn Tạo – Furuta Motoo, Sđd, tr.693). Và Giáo sư kết luận: “Thủ phạm gây ra nạn đói khủng khiếp ở Việt Nam năm 1945 là Nhật – Pháp, mà Nhật là kẻ chịu trách nhiệm chính” (Văn Tạo – Furuta Motoo, Sđd, tr.699).

Tác giả Yoshizawa Minami (Y-ô-si-da-oa Mi-na-mi) cũng cho biết “ông Kawai, đảm nhiệm công việc giám sát chuyển gạo từ nam ra bắc qua tỉnh Nam Định, đồng thời là quản lý chung về gạo dự trữ, phân phối trong tỉnh, nói có những nơi vẫn còn gạo chất như núi trong kho quân đội. Không những thế, tại một nhà thờ Thiên chúa giáo trong tỉnh gạo đầy ắp trong kho. Ông đã thuyết phục cán bộ đại sứ quán Nhật Bản mở kho phát gạo nhưng họ không nghe” (Nỗi đau lịch sử: nạn đói 1945, Sđd, tr.56). Còn nghiên cứu của Giáo sư Văn Tạo cho rằng, Thống sứ Bắc Kỳ chủ ý gây ra nạn đói này cho Việt Nam để thực hiện mục đích kép là chính trị và kinh tế. Mục đích chính trị là “hãm bớt nhiệt tình yêu nước” của nhân dân Việt Nam. Mục đích kinh tế là để một vài công ty của Pháp, Nhật mua gạo giá rẻ và bán giá cắt cổ cũng như để dễ dàng tuyển mộ cu-ly cho các đồn điền, hầm mỏ.

Vậy ai đã cứu giúp nhân dân Việt Nam ra khỏi thảm cảnh này? Xin thưa, không phải Pháp, chẳng phải Nhật, cũng chẳng phải triều đình nhà Nguyễn hay Chính phủ Trần Trọng Kim đầu năm 1945 mà là Việt Minh.

Ngày 2-9-1945, Chính phủ Cách mạng lâm thời Việt Nam DCCH ra mắt quốc dân đồng bào. Một ngày sau đó, ngày 3-9-1945, Chính phủ họp phiên đầu tiên. Một trong những nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ là cứu đói để vực dậy một dân tộc đã và đang trải qua nạn đói kinh hoàng. Trong phiên họp đầu tiên này, Chính phủ thống nhất với đề xuất của Chủ tịch Hồ Chí Minh về sáu nội dung cấp bách phải thực hiện, trong đó nội dung đầu tiên chính là cứu đói.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Hiện nay những vấn đề gì là vấn đề cấp bách hơn cả. Theo ý tôi, có sáu vấn đề. Một là, nhân dân đang đói. Ngoài những kho thóc của Pháp, Nhật vơ vét của nhân dân, bọn Nhật, Pháp còn bắt đồng bào chúng ta giảm bớt diện tích để trồng thầu dầu, đay và những thứ cây khác cần thiết cho cuộc chiến tranh của chúng (…). Hơn hai triệu đồng bào chúng ta đã chết đói vì chính sách độc ác này. Vừa rồi nạn lụt đã phá hoại tám tỉnh sản xuất lúa gạo (…). Chúng ta phải làm thế nào để cho họ sống. Tôi đề nghị với Chính phủ là phát động một chiến dịch tăng gia sản xuất”. (Hồ Chí Minh, toàn tập, Tập 4, NXB Chính trị quốc gia, H.1995, tr.7-8). Một trong những việc làm đặc biệt ý nghĩa của Chính phủ Cách mạng lâm thời Việt Nam DCCH là tổ chức lạc quyên cứu đói để kịp thời dập tắt nạn đói. Với quan điểm “chống đói cũng như chống ngoại xâm”, ngày 28-9-1945, Báo Cứu quốc đăng thư của Hồ Chủ tịch gửi đồng bào cả nước kêu gọi mọi người nêu cao tinh thần “nhường cơm, sẻ áo” cứu giúp đồng bào: “Lúc chúng ta nâng bát cơm mà ăn, nghĩ đến kẻ đói khổ, chúng ta không khỏi động lòng. Vậy tôi xin đề nghị với đồng bào cả nước, và tôi xin thực hiện trước: Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn ba bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo” (Hồ Chí Minh, toàn tập, Tập 4, NXB Chính trị quốc gia, H.1995, tr.31).

Trong cuộc vận động này, Chủ tịch Hồ Chí Minh là người gương mẫu thực hiện đầu tiên và triệt để, theo đó, nếu những buổi dùng cơm với khách trùng vào ngày nhịn ăn, Người tự động nhịn bù vào ngày hôm sau. Tại buổi khai mạc lễ phát động phong trào cứu đói được tổ chức tại Nhà hát Lớn Hà Nội sau đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đem phần gạo nhịn ăn của mình đóng góp trước tiên. Tiếp đó, Chính phủ lâm thời Việt Nam DCCH còn áp dụng ngay một số biện pháp cụ thể như cho phép vận chuyển thóc gạo; nghiêm trị những kẻ đầu cơ, tích trữ thóc gạo; cấm dùng gạo vào các công việc chưa thật sự cần thiết như nấu rượu, làm bánh; cấm xuất khẩu gạo, ngô, đậu; cử một ủy ban lo việc vận chuyển gạo từ miền nam ra miền bắc (công việc này bị đình trệ sau đó vì thực dân Pháp tái chiếm Nam Bộ).

Ngày 2-11-1945, Bộ trưởng Bộ Cứu tế xã hội Nguyễn Văn Tố – một nhân sĩ nổi tiếng – quyết định thành lập Hội Cứu đói. Hội Cứu đói được tổ chức xuống tận các làng. Ngày 28-11-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Sắc lệnh thiết lập Ủy ban tối cao tiếp tế và cứu tế. Ngoài Bộ Cứu tế, một số bộ khác cũng có nhiệm vụ cứu tế và tiếp tế. Hưởng ứng lời kêu gọi tha thiết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phong trào thi đua cứu đói đã diễn ra rộng khắp trên cả nước với rất nhiều sáng kiến, cách làm sáng tạo như tổ chức “Hũ gạo cứu đói”, “Ngày đồng tâm nhịn ăn”, “Đoàn quân tiễu trừ giặc đói”. Từ đó hàng vạn tấn gạo đã được nhân dân cả nước đóng góp, chia sẻ với đồng bào đang chịu thảm họa của nạn đói, góp phần cứu giúp kịp thời.

Cùng với quá trình khẩn cấp cứu đói, để bảo đảm giải quyết căn cơ và triệt để nạn đói, Chính phủ phát động toàn dân tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm với lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Tăng gia sản xuất! Tăng gia sản xuất ngay! Tăng gia sản xuất nữa! Đó là khẩu hiệu của ta ngày nay. Đó là cách thiết thực của chúng ta để giữ vững quyền tự do, độc lập”. Trong tháng 10 và 11 năm 1945, Chính phủ ban hành nghị định giảm 20% thuế ruộng đất, miễn thuế hoàn toàn cho những vùng lụt. Bộ Quốc dân Kinh tế ra thông tri quy định việc kê khai số ruộng đất vắng chủ, số ruộng công và ruộng tư không làm hết, tạm cấp cho nông dân không có ruộng hoặc thiếu ruộng.

Ngày 19-11-1945, Chính phủ thiết lập Ủy ban Trung ương phụ trách vấn đề sản xuất. Nhiều chính sách đã được triển khai đồng bộ lúc này như việc ra báo để hướng dẫn nhân dân sản xuất, cho nhân dân vay thóc, vay tiền để sản xuất, cử cán bộ thú y về nông thôn chăm sóc gia súc, gia cầm, chi ngân sách sửa chữa các quãng đê bị vỡ, củng cố hệ thống đê điều, đắp thêm một số đê mới. Phong trào tăng gia, sản xuất diễn ra sôi nổi trong khắp cả nước kể từ Chủ tịch, Chính phủ đến mọi cán bộ cao cấp của Đảng ngoài giờ làm việc chính thức đều tham gia. Với sự nỗ lực của toàn Đảng, toàn dân, phong trào tăng gia sản xuất đã thu được kết quả to lớn. Sản xuất nông nghiệp nhanh chóng được khôi phục, nạn đói được đẩy lùi, đời sống của nhân dân, đặc biệt là nông dân dần ổn định.

Chỉ trong năm tháng từ tháng 11 năm 1945 đến tháng 5 năm 1946, sản lượng lương thực, chủ yếu là màu, đạt tương đương 506.000 tấn lúa, đủ bù đắp số lương thực thiếu hụt của vụ mùa năm 1945. Đến hết năm 1946, nạn đói cơ bản đã được giải quyết. Đó cũng là điều mà ngày 2-9-1946, tại lễ kỷ niệm một năm độc lập – Quốc khánh 1946, đồng chí Võ Nguyên Giáp – khi ấy là Chủ tịch quân sự, Ủy viên trong Chính phủ liên hiệp, tuyên bố: “Cuộc cách mạng đã chiến thắng được nạn đói, thật là một kỳ công của chế độ dân chủ”.

Trong tác phẩm Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỷ XX, nhà sử học Lê Thành Khôi viết về các chính sách và việc đã làm của Chính phủ mới để khắc phục nạn đói như sau: “Một nạn đói mới đang là mối đe dọa cận kề nhất… Nhà nước tung ra một chiến dịch toàn quốc với khẩu hiệu “Tăng gia sản xuất” và “Không để hoang một tấc đất, một cánh tay nhàn rỗi”. Một nghị định được ban hành sẽ trao đất hoang cho tất cả những ai có thể khai thác. Nỗ lực của mọi người và sự thi đua yêu nước đã dựng lại các con đê, tăng gia sản xuất các hoa màu phụ: khoai lang, ngô, sắn, đậu nành; vụ gặt tháng 5 đảm bảo lương thực cho thời gian giáp hạt” (Lê Thành Khôi, Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỷ XX, NXB Thế giới, H.2014, tr.564).

Trong hồi ký của mình, cụ Vũ Đình Hòe, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục và Tư pháp của nước Việt Nam DCCH đã đưa vào phần phụ lục nội dung bài viết của Hoàng Văn Đức, Giám đốc Nha Nông chính Bắc Kỳ với tựa đề “Hai thắng lợi của cách mạng Việt Nam”. Theo Hoàng Văn Đức, hai thắng lợi đó là Tổng tuyển cử ngày 6-1-1946 và chiến dịch chống nạn đói cuối năm 1945 đầu năm 1946 với dòng thật xúc động: “Những người đó đã chiến thắng trên đồng ruộng. Động lực giải phóng của Mặt trận Việt Minh, dân tộc Việt Nam nắm vững chủ quyền của mình. Cách mạng đã thắng nạn đói” (Vũ Đình Hòe, Hồi ký, NXB Hội Nhà văn, H.2004, tr.1052)…

Dù thủ phạm gây nên thảm cảnh này cho dân tộc Việt Nam 70 năm trước đã quá rõ ràng, nhưng với tinh thần hòa hiếu và yêu chuộng hòa bình, nhân dân Việt Nam nhất quán chủ trương “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”. Nhưng chúng ta khẳng định “gác lại quá khứ” không có nghĩa là lãng quên lịch sử, càng không thể đồng tình mà phải vạch mặt những kẻ lợi dụng lịch sử để xuyên tạc, bịa đặt nhằm vu khống Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam.

———————–
(*) Xem Báo Nhân Dân từ số ra ngày 27-12-2016.

 

Nạn đói lịch sử năm Ất Dậu

Trong ký ức người Việt Nam, „nạn đói năm Ất Dậu“ vẫn là một cơn ác mộng, nỗi nhức nhối khó quên. Thảm họa ấy bắt đầu từ tháng 10/1944 kéo dài đến giữa năm 1945.
12/1/2015 https://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/nan-doi-lich-su-nam-at-dau-3130107.html#ctr=related_news_click
13/1/2015 https://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/nan-doi-nam-45-trong-ky-uc-nguoi-con-song-3130491.html
Công trình nghiên cứu về nạn đói năm 1945 của GS Văn Tạo, nguyên Viện trưởng Viện Sử học Việt Nam và GS Furuta Moto (người Nhật) chỉ rõ: chính sách vơ vét thóc gạo của phát xít Nhật và thực dân Pháp lúc bấy giờ cùng với thiên tai, mất mùa ở nhiều tỉnh đồng bằng Bắc Bộ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thảm cảnh trên.

Tháng 10/1940, khi đặt chân đến Đông Dương, Nhật thi hành hàng loạt chính sách đánh vào nền kinh tế: buộc thực dân Pháp phải ký kết nhiều hiệp ước yêu cầu cung cấp lương thực, giao nộp lúa, gạo cho Nhật hàng năm; cấm vận chuyển lương thực từ Nam ra Bắc, hạn chế chuyên chở tự do, chỉ cho chở dưới 50 cân gạo trong một tỉnh; bắt người dân nhổ lúa trồng đay, dành ruộng trồng lạc.

Trong khi Nhật vơ vét cho chiến tranh thì Pháp dự trữ lương thực phòng khi quân Đồng minh chưa tới,phải đánh Nhật hoặc dùng cho cuộc tái xâm lược Việt Nam. Thuế đinh, thuế điền, tô tức trở thành những chiếc thòng lọng buộc vào cổ nông dân.

Năm 1944, Việt Nam bị mất mùa nhưng Pháp và chính quyền phong kiến vẫn phải cung cấp cho Nhật hơn 900.000 tấn gạo để nuôi chiến tranh phát xít và làm nguyên liệu để người Pháp nấu rượu, cùng thóc dùng đốt lò thay cho than đá. Hàng chục nghìn mẫu ngô bị phá, hàng triệu tấn thóc bị thu nộp. Theo thống kê, năm 1940, diện tích trồng đay là 5.000 ha nhưng đến năm 1944 đã tăng lên 45.000 ha.

Nhật cấm vận chuyển lúa từ miền Nam ra, vơ vét thóc ở miền Bắc khiến giá thóc, gạo tăng vọt.Năm 1943, một tạ gạo giá chính thức là 31 đồng, giá chợ đen là 57 đồng; năm 1944 tăng lên 40 đồng, giá chợ đen là 350 đồng, nhưng đến đầu năm 1945 thì giá chính thức vọt lên 53 đồng còn giá chợ đen từ 700-800 đồng. Giá gạo „phi nước đại“ khiến người dân không đủ sức mua, phải chịu cảnh chết đói.

Tháng 9/1944, lụt vỡ đê La Giang (Hà Tĩnh), đê sông Cả (Nghệ An) làm cho nạn đói diễn ra trầm trọng hơn.Theo những người dân trải qua nạn đói khủng khiếp ở Tây Lương (Tiền Hải, Thái Bình) thì vụ mùa năm 1944, lúa trên các cánh đồng rộng hàng trăm mẫu đều bị „rù“ (rầy phá hoại), chết trắng, chết vàng. Cả mẫu ruộng không thu nổi vài chục cân thóc mẩy.

Nạn đói đã diễn ra ở 32 tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ, từ Quảng Trị trở ra. Trọng điểm là các tỉnh đồng bằng, nơi dân số tập trung đông, có nhiều ruộng, như Thái Bình, Nam Định, Hải Phòng, Thanh Hóa. Cái đói không buông tha ai, trọng tâm là những người dân nghèo, người lao động, đặc biệt là nông dân không có ruộng đất chuyên đi làm thuê và nông dân ít ruộng đất.

Để chống lại cái đói, cái chết cận kề, người dân ăn từ rau dại, đến củ chuối, vỏ cây, giết cả trâu bò, chó mèo; dân chài thì ăn củ nâu, cá chết. Khi không còn gì ăn thì họ ngồi chờ chết, để người nhà mang đi chôn hoặc chết ở bờ bụi khi đi kiếm ăn. Cái chết đến từ từ, thảm khốc, dày vò cả thể xác lẫn tinh thần. Cái đói khiến cha bỏ con, chồng bỏ vợ, tình người đứt đoạn, đi xin ăn không được thì cướp giật. Ở các vùng quê, hàng nghìn hộ gia đình chết cả nhà, nhiều dòng họ chỉ một vài người sống sót.

Tháng 3/1945, nạn đói lên đến đỉnh điểm. Lũ lượt người ngược, kẻ xuôi chạy đói đến các thành phố lớn, họ bán cơ nghiệp để lấy tiền đi đường. Người dân Hà Nội khi ấy đã phát động Ngày cứu đói, lập trại tế bần phát cháo. Người sắp chết thì được đưa về trại Giáp Bát, còn người chết đói thì xác chất đầy xe bò đem đi „hất xuống hố như hất rác“ tại nghĩa trang Hợp Thiện (Hai Bà Trưng).

Mục sư Lê Văn Thái, nguyên Hội trưởng Hội thánh Tin lành Việt Nam thời kỳ 1942-1960 viết lại: „Tôi thường nghe tiếng rên xiết của những người sắp chết, thấy những đống thịt quằn quại gần những xác chết, nơi này 5-3 xác chết, chỗ khác từng đống người sống nằm lẫn với người chết. Trên những đoàn xe bò đầy những xác chết, mỗi xe chỉ phủ một chiếc chiếu, trong những cái hầm mấy trăm xác chết mới lấp một lần. Một vài lá cải thối trong đống rác, một vài hột cơm đổ bên cạnh vò nước gạo thì họ kéo nhau từng lũ đến tranh cướp“.

„Họ đi thành rặng dài bất tuyệt gồm cả gia đình, già lão có, trẻ con có, đàn ông có, đàn bà có, người nào người nấy rúm người dưới sự nghèo khổ, toàn thân lõa lồ, gầy guộc, giơ xương ra và run rẩy. Ngay cả đến những thiếu nữ tuổi dậy thì, đáng lẽ hết sức e thẹn cũng thế. Thỉnh thoảng họ dừng lại để vuốt mắt cho một người trong bọn họ đã ngã và không bao giờ dậy được nữa, hay để lột miếng giẻ rách không biết gọi là gì cho đúng hãy còn che thân người đó“, tác giả Vespy viết trong một bức thư vào tháng 4/1945.

Giữa lúc nạn đói lên đến đỉnh điểm thì ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp. Mặt trận Việt Minh phát động nhân dân phá hàng trăm kho thóc của Nhật để cứu đói. Phong trào diễn ra sôi nổi khắp nơi khiến nạn đói phần nào được đẩy lui. Nông dân bắt đầu trở về quê tiếp tục sản xuất. Đến vụ chiêm (tháng 6) có gạo mới, mức sống thay đổi đột ngột lại khiến nhiều người chết vì ăn quá no. Môi trường bị ô nhiễm nặng bởi xác chết không được xử lý và trải qua cơn đói lâu dài kéo theo dịch tả và dịch sốt vàng da lại giết thêm nhiều người ở Bắc Giang, Cao Bằng.

Nhiều làng xã chết 50-80% dân số, nhiều gia đình, dòng họ chết không còn ai.. Làng Sơn Thọ, xã Thụy Anh (Thái Thụy, Thái Bình) có hơn 1.000 người thì chết đói mất 956 người. Chỉ trong 5 tháng, số người chết đói toàn tỉnh lên đến 280.000 người, chiếm 25% dân số Thái Bình khi đó. Lịch sử đảng bộ Hà Sơn Bình cũ ghi rõ: „Trong nạn đói năm 1945, khoảng 8 vạn người (gần 10% dân số trong tỉnh) chết đói, nhiều nơi xóm làng xơ xác tiêu điều, nhất là ở những nơi nghề thủ công bị đình đốn. Làng La Cả (Hoài Đức) số người chết đói hơn 2.000/4.800 dân, có 147 gia đình chết không còn một ai. Làng La Khê (Hoài Đức) có 2.100 người thì 1.200 người chết đói, bằng 57% số dân“.

Tháng 5/1945, bảy tháng sau khi nạn đói bùng nổ tại miền Bắc, tòa khâm sai tại Hà Nội lệnh cho các tỉnh miền Bắc phúc trình về tổn thất. Có 20 tỉnh báo cáo số người chết vì đói và chết bệnh là 400.000, chỉ tính miền Bắc. Số liệu nghiên cứu trong cuốn Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam – Những chứng tích lịch sử của GS Văn Tạo thống kê: „Riêng tỉnh Thái Bình, nơi nạn đói diễn ra trầm trọng nhất, đã được Ban lịch sử tỉnh điều tra, con số tương đối sát thực tế là cả tỉnh chết đói mất 280.000 người. Chỉ tính số người chết đói ở Thái Bình cùng với Nam Định hơn 210.000 người, Ninh Bình 38.000, Hà Nam chết 50.000 thì số người chết đói đã lên đến hơn 580.000. Như vậy, con số 2 triệu người Việt Nam chết đói trong 32 tỉnh cũ tính từ Quảng Trị trở ra và hai thành phố lớn Hà Nội, Hải Phòng là gần với sự thực“.

So sánh nạn đói năm 1945 ở Việt Nam với tổn thất của các cuộc chiến tranh Pháp – Đức, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: „Nạn đói nguy hiểm hơn nạn chiến tranh. Thí dụ trong 6 năm chiến tranh, nước Pháp chết một triệu người, nước Đức chết chừng 3 triệu. Thế mà nạn đói nửa năm ở Bắc Bộ, ta đã chết hơn 2 triệu người“.

70 năm trôi qua, những chứng tích lịch sử về nạn đói năm xưa không còn nhiều, ngoài những nấm mồ tập thể sâu dưới lòng đất lạnh. Những nhân chứng từng đi qua tai họa lịch sử ấy thì ghi nhớ nỗi đau thương sâu trong tâm, mỗi lần nhắc đến chỉ biết rưng rưng nước mắt.

 

 

 

Nhớ lại nạn đói năm Ất Dậu (1945)

Sáu mươi năm đã qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã vượt qua bao khó khăn để xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Có ngày hôm nay, thiết tưởng chúng ta nên nhớ đến cái nạn đói năm 1945 ấy.
02/09/2005 http://cand.com.vn/Phong-su-tu-lieu/Nho-lai-nan-doi-nam-At-Dau-(1945)-9532/
Tôi muốn nói đến quê tôi, làng Yên Bài (nay là xã Sơn Ninh), huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. 18°31′41.8″N 105°29′00.3″E
Cũng như bao làng quê khác của Nghệ Tĩnh, thời Pháp thuộc, hầu như vài ba năm lại có một năm đói kém, cả huyện chết đói dăm mười người là chuyện bình thường. Nhưng chỉ ít lâu sau, gạo Thanh Hóa, gạo Nam Kỳ theo con buôn tràn về, gạo nhà giàu đổ ra bán, thị trường gạo lập tức bình ổn. Năm 1943 và vụ chiêm 1944, Nghệ Tĩnh được mùa lớn, nhưng gạo không nhiều vì một phần khá lớn diện tích cấy lúa bị nhà nước thực dân bắt chuyển sang trồng lạc (đậu phộng) để thu mua. Tuy vậy, người dân chờ có gạo Nam Kỳ chuyển ra nên chẳng ai nghĩ đến đói.

Tình hình ruộng đất và sản lượng thóc của nước ta từ năm 1936 đến năm 1939
Ruộng canh tác (ha) – Sản lượng thóc (tấn) – Dân số (người) – Bình quân kg/người

Chuyện chết đói ở một làng quê
Tháng 9/1944 (tháng 8 Giáp Thân), lụt vỡ đê La Giang (Hà Tĩnh), vỡ luôn đê sông Cả (Nghệ An). Sau lụt, gạo đã hơi cao. Đến khoảng tháng 10/1944, dân buôn đường dài từ tỉnh Thanh trở về, méo mặt vì không mua được gạo và lan truyền tin đồn: Bắc kỳ phải nhổ lúa trồng đay như Nghệ Tĩnh ta phải dành ruộng trồng lạc. Pháp – Nhật ban bố lệnh cấm vận chuyển gạo, nên Bắc kỳ và Nghệ Tĩnh có nguy cơ đói to.
Tháng 11/1944, giá gạo „phi nước đại“. Nạn đói bắt đầu. Nhà khá giả phải ăn dè sẻn, bớt khẩu phần, độn thêm ngô, khoai, bầu, bí. Nhà nghèo phải rau cháo. Chợ búa thấy bày bán các loại đồ dùng gia đình, như nồi niêu, bát đĩa; kể cả đồ thờ cúng như lư hương, chân đèn, v.v… để lấy tiền mua gạo.
Tết Nguyên đán Ất Dậu (1945), thảm kịch đã hiện ra trước mắt. Tôi chưa thấy một cái tết nào ảm đạm như vậy trong lịch sử. Hơn 2/3 số gia đình trong làng không có bánh chưng, thịt mỡ, trong đó nhiều nhà không có cả cơm ăn. Làng xóm tiêu điều. Sau tết vài ba ngày, trong làng bắt đầu có người chết đói. Giá gạo lên nhanh, chưa quá nửa phiên chợ không còn một hạt gạo nào để bán. Các cửa hàng gạo, ngô ở thị trấn, thị xã và cả ở thành phố Vinh, nhất loạt đóng cửa, vì không có cái để bán. Người mua gạo chỉ trông chờ vào những bơ gạo lẻ của một số gia đình bớt ăn, bán để mua đồ đạc, ruộng vườn của một số người nghèo, hoặc gạo, thóc của một số nhà giàu bán để lấy tiền tậu ruộng.

Giá gạo từ 25 đồng (đồng bạc Đông Dương) một tạ khởi điểm, đến đầu tháng Giêng, Ất Dậu đã lên tới 600 đồng. Nhà cửa, ruộng vườn, v.v… tụt giá nhanh chóng. Bán 1 sào ruộng chỉ mua được vài chục kilôgam gạo. Rau màu ăn sạch; lợn gà, ngan ngỗng không còn bóng dáng, vì không có gì để nuôi. Trâu, bò bán cả con với giá quá rẻ, người ta mổ thịt ăn thay cơm.
Gia đình tôi, trung nông lớp trên, trước đây tuy có độn ngô khoai, nhưng ngày 3 bữa ăn no, thì tháng Giêng năm Ất Dậu, bữa sáng phải định suất một tô cháo loãng, trưa một bát cơm, tối cũng chỉ một bát cơm. Đến bữa ăn, mẹ tôi phải bí mật đưa vào buồng kín để chia, sau đó ai ăn cũng phải bí mật. Hễ động bát đũa là những người đói ùa vào, vừa xin, vừa cướp. Cảnh người chết đói bắt đầu diễn ra.

Người chết đói càng về sau càng nhiều. Những người còn sống tìm mọi thứ có thể ăn được để ăn cắp. Bản thân tôi cũng vậy. Trước hết là món “lớ” (ngoài Bắc gọi là hạt thóc lửng), những hạt thóc lép, mầm hạt bị teo lại trong vỏ trấu, được sàng sảy ra để cho vào bếp lò, hay quẳng cho gà, vịt nhặt. Lúc này người ta đem rang vàng, giã nhỏ, cho thêm vài hạt muối để làm món ăn. Cũng có thơm mùi gạo rang, nhưng quá nhiều bột trấu “xi lích”, nên rất khó nuốt. Một thìa “lớ” vào miệng lại phải chiêu vài ngụm nước mới nuốt trôi. Được cái no lâu vì khó tiêu. Nhưng đấy là món của những gia đình trung nông lúc đó mới có. Còn bần nông, cố nông thì dường như chỉ ăn rau và củ chuối. Họ ăn đến cả những cây giống mới trồng như: dây khoai lang, mầm cây dong riềng. Cứ có được những thức đó là băm nhỏ nấu lên. Nhà nào còn chút ít gạo, cám thì cho vào một nắm. Gọi đó là cháo rau thì quá sang, gọi là canh rau cũng chẳng phải. Món củ chuối lẫn thân cây băm nhỏ, luộc thay nước vài lần cho đỡ chát, thêm nhúm muối trở thành bữa ăn chính. Một số người lên rừng chặt cây “khủa”, bóc vỏ, băm rồi giã nhỏ, chắt lấy nước, đun cô lại, thành một thứ hồ loãng sền sệt, cho thêm nắm bột khoai, tấm, cám… làm thành bánh, ăn thay cơm. Thân cây đu đủ băm nhỏ, luộc chín, thêm nhúm muối cũng trở thành món nộm ăn trừ bữa.

Rồi đến món củ nâu. Củ nâu là một dạng củ ở trên rừng, bổ ra như củ khoai mỡ, màu nâu, lắm nhựa, chát thắt cuống họng thường được giã nhỏ ngâm nước nhuộm vải, hoặc xảm thuyền. Để ăn được, sau khi giã, người ta đem ngâm ở ao hồ cho đến khi có mùi thum thủm, vớt lên luộc bỏ nước 5 đến 6 lần, sau đó cho vào chõ, thêm nắm cám, nắm tấm hoặc bột “khủa” đồ lên để ăn. Khi ăn vẫn phải chiêu nước vì chát.
Khoảng giữa tháng ba, trừ trong dinh cơ nhà giàu còn nhà nông thuở ấy, không còn gia súc, gia cầm đã đành, đến rắn rết, chuột bọ, thạch sùng, ếch nhái, châu chấu, cũng sạch hết.
Đã đói cơm, đói rau lại nhạt muối. Những thứ “thực đơn” kể trên nếu có nhúm muối cũng dễ nuốt. Nhưng khốn nỗi, không hiểu sao muối cũng bị cấm, đắt hơn gạo nhiều lần. Nhiều nhà phải lấy tro bếp, nền đất nhà bếp, vốn tích lũy chất mặn trào ra trong quá trình nấu ăn, hòa nước, chắt lấy chất mặn để cho vào rau, cháo.
Người chết đói đầu tiên mà tôi được chứng kiến là ông thợ mộc láng giềng. Ông to khỏe, không bệnh tật, nhu cầu dinh dưỡng cao, nhưng nhường khẩu phần cho vợ con, nên đã phải “ra đi” vào ngày mồng 3 tết. Về sau gia đình ông còn chết thêm 3 người con nữa vì đói.–PageBreak–

Người chết đói trong vùng tăng theo cấp số nhân (khi gạo leo thang từ 800đ lên 1.000đ tiền Đông Dương một tạ). Trường hợp cái chết của anh Đào C. là một ví dụ. Hôm anh C. gần chết rồi, nhưng có ai đó cho anh uống một bát nước cơm nên tỉnh lại. Hai hôm sau mới chịu chết hẳn. Hai đứa con anh cũng chết. Gia đình ông Đậu Ch., trong nhà có 9 người thì chết 8. Gia đình ông Phạm Viện chết cả 11 người, Phạm Ngân chết cả 9 người. Hàng chục gia đình chết tới 2/3 nhân khẩu. Nếu tính như từ 1 người trở lên có tới 50% số hộ trong làng tôi chết đói. Các làng khác cũng vậy. Những làng buôn thúng bán mẹt, làm thủ công, càng chết nhiều hơn. Trên đường đi học, ngày nào cũng thấy người chết đói giữa đường. Thân hình họ tiều tụy đến mức nhìn không biết là đàn ông hay đàn bà. Có người còn rách hết quần áo, tóp teo lại, hoặc phù thũng trương lên.

Những người chết đói ban đầu còn được bó chiếu đem chôn. Về sau không còn chiếu, bó bằng lá cọ. Cuối cùng thì chôn không có gì bọc ngoài. Ban đầu, gia đình họ hàng đi chôn, còn đào huyệt trong bãi tha ma, sau đói quá, lợi dụng các hố bốc mộ chưa lấp, vùi người chết xuống đấy. Về sau, người sống cũng đuối sức, thì người chết ở đâu thì chôn luôn ở đấy. Vệ đường, ngòi, rãnh đầy những ngôi mộ đắp điếm qua loa, mùi xú uế bao trùm làng xóm.

Cuối tháng 3 Ất Dậu, một số hoa màu sống sót nhờ công canh gác của chủ ruộng đã bắt đầu có thu hoạch non. Khoai lang củ bằng chiếc đũa, ngô trổ cờ ngậm sữa. Người ta lại nghĩ ra mấy món ăn mới, gia đình tôi cũng áp dụng. Củ khoai, rễ cám đổ vào nồi nấu chung. Để chia đều phải dùng đũa cả xéo nhuyễn, rồi đơm ra bát. Thân và lá khoai lang đương nhiên phải dành cho những bà con đói hơn (cảm giác ngon lúc đó tôi không bao giờ gặp lại dù sau này được đi nước ngoài và đã được ăn nhiều của ngon vật lạ).

Lúa chiêm năm Ất Dậu (1945) rất tốt. Người ta nói là nhờ hơi người chết. Nhưng có lẽ vì sạch bách chuột bọ, côn trùng. Chỉ phải cái thu hoạch quá muộn. Đầu tháng 4 âm lịch, thấy lúa chiêm đã ngậm sữa, một số người quá đói bò ra ruộng, bóc đòng lúa ăn ngấu nghiến. Có người gục chết tại ruộng. Ít lâu sau, lúa đặc sữa (chắc xanh), các nhà khá giả cũng không đợi được, gặt về, đập xong phải luộc cho lúa đặc lại rồi mới phơi hoặc rang để thổi cơm.

Đói quá, có cơm một số người ăn no, cũng lăn ra chết…

Tôi không thống kê được số người chết đói năm 1945 trong toàn huyện, toàn tỉnh. Nhưng trong làng tôi chừng 200 nóc nhà, 800 nhân khẩu thì có gần 200 người chết đói.

Tội ác của thực dân
Ngay từ cuối năm Giáp Thân (1944), khi móng vuốt của giặc đói vừa giơ ra thì bộ máy cai trị đã làm ngơ. Người chết đói vào giữa tháng 2 đã nhiều như ngả rạ. Chính quyền vẫn bất động. Không có một sự kêu gọi cưu mang giúp đỡ nào, dù là chút ít. Còn bọn nhà giàu trong huyện, thóc chất đầy “lẫm” (kho). Cánh hàng xáo làng tôi tới hỏi mua, chúng cười khẩy: “Thóc ta để nhìn cho sướng mắt. Ruộng vườn, nhà cửa, tiền bạc… ta đã nhiều, bán để làm gì?”. Cả huyện Hương Sơn, tôi chỉ thấy một vị quan lớn về hưu (Nguyễn Khắc Niêm, bố đẻ nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện) là có suất gạo nấu cháo phát chẩn cho dân làng. Tiếc rằng vị này không giàu nên sự cứu đói của ông chẳng thấm vào đâu. Còn đại đa số bọn giàu có, đắp chăn cho thóc “nằm ngủ”, thản nhiên nhìn dân chết đói.

Rõ ràng, để dân chết đói là một tội ác của Pháp, Nhật và bọn địa chủ. Chúng đổ lỗi cho thiên tai (hạn hán và lũ lụt). Theo tư liệu chúng tôi sưu tầm được, hạn hán ở Bắc Bộ và Trung Bộ xảy ra thường xuyên, nhưng thường là diện hẹp, thiệt hại không quá lớn. Tính từ năm 1930 đến năm 1944, chỉ có năm 1932 là Nghệ An bị hạn hán nặng, toàn tỉnh chết đói gần 500 người.

Cũng tương tự, năm 1939, năm 1944 lại là năm được mùa. Sản lượng thóc tính bình quân đầu người là tính theo lý thuyết, thực tế còn thấp hơn nhiều. Mặt khác, thóc còn dành làm giống và phần lớn tập trung trong tay người giàu. Về lý thuyết cũng như thực tế, nếu toàn bộ ruộng đất Bắc Bộ và Trung Bộ được huy động để trồng lúa, cho dù có được mùa, nếu nơi nào tiêu thụ nơi ấy thì Bắc Bộ sống cầm chừng, Trung Bộ có nguy cơ chết đói. Từ năm 1942, ở Bắc Bộ, gần 1/2 diện tích ruộng Pháp và ruộng Nhật bắt phải trồng đay. Trung Bộ, tôi chỉ biết ở Nghệ Tĩnh chúng cũng bắt bỏ lúa trồng lạc. Đay và lạc (đậu phộng) đều do chúng thu mua. Như vậy sản lượng theo đầu người đã giảm đi một nửa. Ngoài ra, chúng còn từng mua thóc bắt buộc tính theo diện tích ở cả Bắc Bộ và Trung Bộ. Trong tình thế đó, lệnh cấm chở gạo từ Nam ra Bắc qua đèo Hải Vân chính là lệnh “diệt chủng”.

Sáu chục năm đã qua, có người thử hỏi, giá gạo Bắc – Nam chênh nhau hàng trăm lần, như vậy cấm thế nào được buôn lậu khi mà giao thông thủy bộ đều thông suốt. Xin thưa, không ai dám liều với thanh gươm của giặc Nhật lúc đó. Chỉ 10 kg gạo có thể nhận một nhát chém từ vai xuống, không cần xét xử. Thế là nạn đói năm 1945 diễn ra trên diện rộng, dẫn đến cái chết thảm thương của hơn 2 triệu người dân Việt Nam khốn khổ.

Nhân năm Ất Dậu (2005), tôi muốn nhắc lại chuyện chết đói năm Ất Dậu (1945) để thế hệ hôm nay hiểu về quá khứ đau thương và hiểu về một phần bản chất của thực dân đế quốc, để từ đó càng vững tin theo Đảng, xây dựng cuộc sống mới ấm no, hạnh phúc…